آشنایی با اولین نسل از مرسدس‌بنز کلاس SL

در میان کلاس‌های برتر تولیدی برند مرسدس‌بنز، نام کلاس SL به شدت و زیبایی نام کلاس S می‌درخشد. به عبارت دیگر، اگر نام برند مرسدس‌بنز در ذهن علاقه‌مندان خودرویی یادآور کلاس S این خودروساز باشد، بدون شک کلاس SL را نیز در کنار آن تداعی خواهد کرد. کلاس SL مرسدس‌بنز از بدو ورود به بازار نماینده محصولات لوکس دو نفره اسپرت مرسدس‌بنز بود که از یک ایده ناب نشات گرفت.

”نسل اول کلاس SL با توجه به قیمت اولیه بسیار بالا و تیراژ واردات بسیار محدود به کشور، یکی از خاص‌ترین مرسدس‌بنزهای کلاسیک بازار ایران به شمار می‌رود که ارزش معنوی آن به مراتب بالاتر از ارزش مادی آن است.“نسل اول مرسدس‌بنز SL از سال 1955 تا 1963 میلادی بر خط تولید مرسدس‌بنز در اشتوتگارت آلمان غربی قرار داشت و با دستیابی به پاره‌ای از ویژگی‌های برتر و استقبال گرم بازار جهانی، سایر مدل‌های جاودان SL را تا کنون در شش نسل مختلف پایه‌گذاری کرد تا به یکی از قدیمی‌ترین کلاس‌های تاریخ مرسدس‌بنز بدل شود.

آنچه در ادامه این مقاله از «باما» می‌خوانید آشنایی با اولین نسل از مرسدس‌بنز کلاس SL است که با کد تجاری 190SL شناخته می‌شود و در تیراژ نسبتاً پایین‌تری نسبت به نسل دوم به ایرن وارد شده است و از این رو ارزش مادی ومعنوی قابل توجهی به همراه دارد.

ایده تولید کلاس SL در حقیقت از یک ایده ناب و افسانه‌ای اولیه آغاز شد که خود به تنهایی منحصربه‌فرد و بی‌مانند به شمار می‌آید. در حقیقت آنچه الهام‌بخش تولید سری SL مرسدس‌بنز بود شهرت، محبوبیت و انحصار به فردی تاریخی‌ترین محصول مرسدس بنز از ابتدا تا امروز، یعنی مدل افسانه ای 300SL Gullwing با کد شناسایی W198 I/II است که ابتدا در سال 1954 بر خط تولید قرار گرفت و با تیراژ تولید بسیار محدود و پراکنده تا سال 1963 در قالب 3258 دستگاه (کوپه و رودستر) به تولید رسید. خودرویی که بررسی انحصاری آن بدون شک نیازمند مقاله‌ای طولانی، تخصصی و کاملاً مجزاست اما دو حرف SL در نام این مدل، مخفف دو واژه ژرمن Sport Licht به معنای بسیار سبک/اسپرت سبک، الهام‌بخش نام‌گذاری اولین نسل از خودروهای لوکس دو نفره اسپرت بنز شد.

در این که مدل 300SL گولوینگ (بخوانید گول-وینگ/ در ایران به اشتباه به گال وینگ شهرت یافته است) خودرویی استثنایی و بی‌مانند است شکی نبود. اما مشکل تقاضای زیاد مردم و قیمت سرسام‌آور 300SL بود که مرسدس‌بنز را بر آن داشت تا این خودرو رادر بازه قیمتی اقتصادی‌تر نیز به تولید برساند تا نیاز بازار را پاسخ داده باشد.

در نتیجه با بهره‌گیری از ساختار شاسی مونوکوک کوتاه شده سدان W121 به منظور شکل‌دهی ساختار بدون سقف و دو نفره این خودرو، اولین نسل از مرسدس SL را شکل داد که با کد W121 BII/B2 شناخته می‌شد. این خودروی نوظهور قرار بود تا جای ممکن اقتصادی اما در عین حال مشابه به 300SL باشد تا علاقه‌مندان بتوانند تا حد ممکن حس تملک یک دستگاه 300SL را در بازه قیمتی پایین‌تر تجربه کنند. مشکل اصلی آن جا بود که تبدیل یک ابرخودروی استثنایی با طراحی مهندسی بسیار پیچیده و توان فنی بسیار بالا همانند 300SL گولوینگ به خودرویی ارزان‌قیمت و اقتصادی با تیراژ تولید بالا، به معنای قربانی کردن طیف گسترده‌ای از نوآوری‌ها، ویژگی‌ها و اعمال تغییرات مهندسی بسیار زیاد در ساختار کلی خودرو بود. از این رو W121 BII ضمن بهره‌وری از ویژگی‌های مشترک با خودروی افسانه‌ای 300SL، در عین حال کاملاً متفاوت و متعلق به سیاره دیگری است.

اگرچه هدف این مقاله به هیچ عنوان مقایسه نابرابر میان W121 BII و 300SL نیست اما تلاش مرسدس‌بنز در تولید W121 BII در حقیقت تولید کپی ارزان‌قیمت 300SL بود و از این رو المان‌های فنی و ظاهری مشترک بسیاری میان دو خودرو دیده می‌شود که بیان آن‌ها خالی از لطف نیست.

W121 BII از ساختار شاسی مونوکوک (اتاق و شاسی مشترک) بهره می‌برد در حالی که افسانه 300SL دارای شاسی بسیار پیچیده مستقل از نوع لوله‌ای معروف به شاسی فضایی و بدنه‌ای کاملاً مجزا بود که باعث می‌شد فرایند تولید 300SL بسیار هزینه بردار باشد. اما از دل دو خودرو که بیرون بیاییم شباهت‌های بی‌مانند بین این دو خودروی اسپرت و لوکس کم‌کم نمایان می‌شود. زبان طراحی W121 BII، مخصوصاً در بخش جلوپنجره دو تکیه با لوگو بسیار بزرگ مرسدس‌بنز در وسط و چراغ‌های گرد جلو، بخش انتهایی خودرو و البته لبه گلگیرهای بیرون‌زده در هر چهار گوشه خودرو کاملاً کپی شده از 300SL است تا بتواند دینش را به خودروی الهام‌بخش خود ادا کند. ساختار زیربندی و تعلیق کاملاً مستقل W121 BII نیز با 300SL یکسان بود. هر دو خورو در جلو از سیستم جناغی دوبل و محور نوسانی در عقب بهره می‌بردند. اما شباهت‌های میان این دو خودرو همین جا به پایان می‌رسد.

اولین نسل مرسدس‌بنز SL با داشتن طول×عرض×ارتفاع برابر با 4290×1740×1320 میلی‌متر و فاصله محورهای 2400 میلی متری، طول بسیار کمتری در مقایسه با 300SL دارد، با این حال فاصله محورها یکسان است. از آن جایی که W121 BII بر خلاف 300SL ویژه رقابت‌های اتوموبیلرانی طراحی نشده و از شاسی مستقل فضایی بهره نمی‌برد فضای، داخلی باز و جادارتر و پلتفرم بسیار سبک‌تری دارد.

نسل اول مرسدس‌بنز کلاس SL تنها در دو فرمت کوپه سقف تاشو پارچه‌ای یا سقف یکپارچه قابل برداشتن به تولید رسید که نمونه مورد بررسی این مقاله از نوع سقف یکپارچه قابل برداشتن و تبدیل شدن به کوپه کاملاً رو باز دو نفره است. برای این خودرو هیچ نمونه کوپه سقف فلزی ثابتی در نظر گرفته نشد چرا که مرسدس‌بنز تنها در نظر داشت این خودرو را در حالت رو باز به تولید برساند. اگرچه همواره در همه جای جهان داشتن ویژگی سقف تاشو یک آپشن به حساب می‌آید اما این مهم در مورد W121 BII به هیچ عنوان صدق نمی‌کند. جالب آن که سقف تاشو پارچه‌ای نمونه پایه و سقف یکپارچه قابل برداشتن آن در حقیقت یک آپشن اضافه به شمار می‌آمد. اما دردناک‌ترین تفاوت میان 190SL با مدل افسانه‌ای 300SL، حذف سیستم منحصربه‌فرد، پیچیده و گران‌قیمت درهای گولوینگ است که باعث جاودان شدن طراحی 300SL، جهانی شدن لقب گولوینگ و فراگیر شدن این لقب برای خودروهایی شد که از سیستم در مشابه بهره می‌برند. به این ترتیب که مرسدس‌بنز در 190SL از درهای کاملاً معمولی استفاده کرد چرا که نه تنها هدف کاهش هزینه‌های تولید بود بلکه 190SL تنها در فرمت سقف تاشو به تولید رسید و از این رو استفاده از درهای گولوینگ برای آن غیر ممکن بود.

نمای داخلی 190SL نسل اول خوشبختانه تمامی المان‌های ظاهری یک مرسدس‌بنز واقعی را با خود به همراه دارد اما نه خبری از شیشه‌های برقی است و نه سیستم تهویه مطبوع، نه فرمان هیدرولیک، نه قفل مرکزی و نه جعبه‌دنده اتوماتیک. در حقیقت مرسدس‌بنز تا آنجا که در توان داشت از سر و ته ویژگی‌های لوکس‌گرایی W121 BII کاست تا بتواند قیمت نهایی تولید آن را تا جای ممکن پایین نگه دارد. این در حالی است که در همان دوران آپشن‌هایی چون شیشه‌های برقی، فرمان هیدرولیک، قفل مرکزی، سیستم تهویه مطبوع و جعبه‌دنده اتوماتیک برای محصولات رده متوسط آمریکایی ویژگی‌های استاندارد به شمار می‌آمد.

نام تجاری نسل اول کلاس SL مرسدس‌بنز 190SL نام‌گذاری شد که براساس سنت دیرین این خودروساز می‌دانیم که عدد 190 مستقیماً به پیشرانه به کار رفته در این خودرو اشاره دارد. مرسدس‌بنز برای این مدل تنها یک پیشرانه چهار سیلندر خطی SOHC (تک میل سوپاپ بالا/ 8 سوپاپ) با کد M121، به حجم 1897 سی‌سی (1.9 لیتر) در نظر گرفت که با بلوک پیشرانه شش سیلندر 300SL مشترک بود اما ضمن داشتن قطر سیلندر مشترک، دو سیلندر کمتر داشت و کورس پیستون نیز به اندازه 4.3 میلی‌متر کاهش یافته بود. این پیشرانه با کمک دو کاربراتور سولکس توان تولید 104 اسب‌بخار در دور 5700 و 143 نیوتون‌متر در دور 3200 را داشت که به هیچ وجه جذاب و در خور توجه نبود.

مرسدس‌بنز استفاده از پیشرانه‌های قدرتمند دیگر، از جمله نمونه‌های انژکتوری و 6 سیلندر را نیز در نمونه‌های آزمایشی در دستور کار قرار داد اما متاسفانه نتیجه آن ضمن افزایش قدرت و توان فنی بهتر، باعث بالا رفتن قیمت نهایی و دور شدن از هدف اصلی می‌شد. به همین دلیل استفاده از پیشرانه‌های قدرتمندتر برای نمونه‌های تولید انبوه مورد پذیرش قرار نگرفت.

نسل اول مرسدس‌بنز کلاس SL وزن نسبتاً کمی برابر با 1158 کیلوگرم دارد و تصور مرسدس‌بنز این بود که این خروجی قدرت با بهره‌گیری از جعبه‌دنده 4 سرعته دستی برای چنین وزن و ابعادی کافی است. اما شتاب 0 تا 100 کیلومتر برساعت W121 BII به صورت رسمی برابر با 13.3 ثانیه و مدت زمان طی مسافت 402 متر آن 17.8 ثانیه و حداکثر سرعت آن برابر با 172 کیلومتر برساعت به همراه مصرف سوخت متوسط 12 لیتر در هر یک صد کیلومتر عنوان شده است که چندان چنگی به دل نمی‌زند. با وجود استفاده از ترمزهای کاسه‌ای 230 میلیمتری در هر دو محور، سیستم ترمز به خوبی از وزن نسبتاً کم 190SL بر می‌آید هر چند که این سیستم به دلیل ذات طراحی در برابر تعداد زیاد ترمزهای سنگین و پیاپی توان مطلوبی از خود نشان نمی‌دهد.

W121 BII تلاش صادقانه مرسدس‌بنز به منظور ارزان‌سازی یکی از بهترین خودروهای ساخت این برند در تاریخ است که هم موفق و هم ناموفق ظاهر شد. 190SL با تکیه بر المان‌های ظاهری و فنی مشترک با 300SL Gullwing توانست بسیار محبوب جلوه کند درحالی که از دیدگاه فنی با داشتن بازه قیمتی در حدود 4000 دلار تنها محصول دونفره قابل خرید مرسدس‌بنز در دهه 1950 میلادی بود که در رده قیمتی یکسان با هیولاهای آمریکایی چون شورولت کوروت C2 افسانه‌ای قرار می‌گرفت در حالی که از نظر عملکرد به هیچ وجه توان رویارویی با این دست خودروها را نداشت. با این حال به شکل قابل توجهی از 300SL گولوینگ 6 تا 10 هزار دلاری، ارزان‌تر و در نتیجه دست یافتنی بود.

تیراژ تولید اولین نسل از کلاس SL مرسدس بنز با کد W121 BII/B2 در بازه تولید هشت ساله آن نزدیک به 26 هزار دستگاه بود که از محبوبیت و استقبال چشمگیر بازار جهانی برای چنین محصولی از برند پر آوازه مرسدس‌بنز خبر می‌داد. اگر چه W121 BII از دیدگاه لوکس‌گرایی و توان فنی در حد و اندازه رقبای ارزان‌قیمت و غول‌پیکر آمریکایی نبود اما تیراژ نسبتاً بالای آن نوید از بازاری داغ می‌داد که خیلی زود ژرمن‌های اشتوتگارتی را بر آن داشت تا نسل دوم SL را با کد W113 در سال 1963 روانه بازار کنند. محصولی که از دیدگاه طراحی و توان فنی یک سر و گردن بالاتر ایستاد.

نسل اول کلاس SL با توجه به قیمت اولیه بسیار بالا و تیراژ واردات بسیار محدود به کشور، یکی از خاص‌ترین مرسدس‌بنزهای کلاسیک یا شاید وینتج بازار ایران به شمار می‌رود که ارزش معنوی آن به مراتب بالاتر از ارزش مادی آن است. امروزه نمونه‌های فابریک یا بازسازی شده اصولی یک دستگاه W121 BII وابسته به مدل، میزان کارکرد و سلامت فنی و ظاهری چیزی فراتر از 80 هزار دلار قیمت دارد. اما دشوارتر از تهیه مبلغ خرید اولیه، فراهم کردن هزینه تامین قطعات و سرویس‌های نگهداری چنین خودروی منحصربه‌فردی در ایران است که باعث می‌شود هرکسی از هزینه‌های تملک و سواری آن بر نیاید.

_{عکاس: بامداد صفائیان}