برجام و مهره‌های بازی در زمین خودروسازی

روند تناوبی تحریم و رفع تحریم در ادوار گذشته باعث شده صنایع بزرگ ایران مانند صنعت نفت، پتروشیمی و خودروسازی درجا بزنند و در تحقق برنامه‌های توسعه‌ای آن‌ها موفقیت چندانی به دست نیاید. روبه‌جلو نبودن این صنایع مانند دیگر بخش‌های تولید کشور هم دلایل داخلی داشت و هم دلایل بین‌المللی. دستاورد برجام تغییر فضای بین‌المللی برای افزایش سرمایه‌گذاری در ایران و کاهش موانع مراودات تجاری بود.

اولین فتح بابی که در این زمینه انجام شد عقد قرارداد جدید ایران‌خودرو با پژو فرانسه بود. قراردادی با حجم سرمایه‌گذاری 800 میلیون یورویی که قرار بود خودروهایی با 70 درصد تولید داخل و صادرات 30 درصدی‌شان ثمره آن باشد. علاوه‌براین قراردادهای دیگری مانند قرارداد رنو فرانسه با ایدرو (سازمان گسترش و نوسازی صنایع) اتفاق مثبتی بود. در حال حاضر قرارداد پژو عملیاتی شده و ثمرات این همکاری به خیابان‌ها نیز آمده است. متأسفانه قرارداد رنو هنوز به سرانجام نرسیده و اختلاف‌نظرهایی تولید رنو در کاشان را به سال 98 یا حتی 99 موکول کرده است. علاوه‌براین واردکنندگان خودرو هم مجاز به دریافت تعهد انجام خدمات پس از فروش (LOC) از شرکت‌های مادر شدند که وضعیت بازار خودروهای وارداتی را به سامانی نسبی رساند.

خروج از برجام؛ با یا بدون اروپا

حالا سؤال این است که خروج از برجام توسط ایالات‌متحده چه تأثیری بر اتفاقات مثبت صنعت و بازار خودروی ایران خواهد گذاشت. با توجه به این‌که ایران و آمریکا هیچ همکاری صنعتی باهم ندارند می‌توان گفت این اتفاق تأثیر چندانی بر تغییر شرایط حاکم نخواهد گذاشت. با رخ دادن اتفاق نامطلوب، یعنی خروج آمریکا از برجام، بیشترین تأثیر بر آینده صنعت خودرو یا همان توسعه این صنعت خواهد بود. شدت و حدت این تأثیر البته به چند دلیل قابل تخمین نیست. اول این‌که اروپا در صورت خروج آمریکا از برجام چه رفتاری نشان خواهد داد؛ خصوصا فرانسه که هم از سویی بیشترین سرمایه‌گذاری خودرویی را در ایران انجام داده و از سوی دیگر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور این کشور روابط بسیار خوبی با ترامپ دارد.

قرارداد محرمانه پژو

سال گذشته یکی از مدیران منطقه‌ای پژو-سیتروئن در گفت‌وگویی با رویترز اعلام کرد که دلیل محرمانه بودن قرارداد بزرگ خودرویی با ایران، فشارهای آمریکا بر فرانسه است.

به گفته ژان کریستف کمار «دولت آمریکا فشار جدی‌تری به پژو وارد کرده و از همین رو این شرکت برنامه سرمایه‌گذاری خود در ایران را بایگانی کرده است». ازاین‌رو شاید بتوان به محکم بودن قرارداد ایران‌خودرو و پژو امیدوار بود تا مثل اتفاقی که درگذشته رخ داد به خروج پژو از ایران نینجامد. همین محکم بودن در خود برجام بیشتر از همه قراردادها دیده می‌شود و حتی برای سرمایه‌گذاری‌هایی که در ایران انجام می‌شود هم پیش‌بینی‌هایی شده است.

خواست آمریکا و همکاری فرانسه

تحریم‌هایی که در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ علیه ایران مطرح‌شده‌اند، همگی در یک نکته شریک هستند و آن‌هم تعریف این تحریم‌ها بر محور اقتصاد است. گویی کانون حمله ترامپ متوجه اقتصاد پولی و صنعتی ایران است. به همین جهت دور از تصور نیست که آمریکا با فشار بر دولت فرانسه به خروج شرکت‌هایی مانند توتال و پژو-سیتروئن از ایران شود. ناگفته نماند که 7 درصد سهم پژو-سیتروئن در اختیار جنرال‌موتورز است؛ جنرال‌موتورزی که پس از بحران مالی 2008 به دولت خود وامدار شده است.

از سوی دیگر 13 درصد سهام خودروساز فرانسوی هم متعلق به دولت فرانسه است که عملا پژو-سیتروئن را با استانداردهای اروپا یک شرکت دولتی می‌کند، که باعث شده طی سال‌های اخیر نمونه‌هایی از دخالت دولت فرانسه در نحوه مدیریت این کمپانی دیده شود. همه این‌ها دلایلی است که می‌توانند پیش‌بینی‌ها را کمی بدبینانه کنند. باید اضافه کرد که ماجرای رنو با پژو فرق دارد. این شرکت همواره در مقابل به حداکثر رسیدن سهم دولت از کمپانی مقاومت کرده و نتیجه این امر هم ماندن رنو در ایران بود، زمانی که پژو رفت. ولی قرارداد رنو هم مشکلاتی دارد، که البته از داخل آب می‌خورد و ربط چندانی به اقتصاد بین‌الملل ندارد.

درنهایت می‌توان گفت تنها پیش‌بینی محکم این است که به دلایل مختلف داخلی و خارجی، در صورت خروج خودروسازان فرانسوی‌ از ایران، دیگر هیچ خودروساز بزرگی برای سرمایه‌گذاری در ایران مشتاق نخواهد بود و در آن صورت تنها امید ما به چند شرکت چینی خواهد بود.