استانداردهای جدید ایمنی ایران

بیش از یک سال از تدوین استانداردهای ایمنی جدید در تولیدات خودرویی کشورمان می‌گذرد که می‌توان برخی از آنها را امروزه در خودروهای عبوری در سطح خیابان‌ها و جاده‌ها دید. این استانداردهای ایمنی هم برای افزایش ایمنی سرنشین و راننده تدوین شده‌اند و هم برای دیگر خودروها.

فلسفه واردشدن چراغ‌های روز به دنیای خودروسازی این بود که تحقیقات نشان داد، خودرویی که چراغ روشن حتی در طول روز دارد، بیشتر از سوی دیگر راننده‌ها دیده می‌شود و به نوعی جلب‌توجه می‌کند. حالا این استاندارد برای چراغ‌های عقب نیز به نام پوزیشن لامپ در کشورمان اجباری شده است.

پوزیشن لامپ یا پوزیشن لایت یکی دیگر از استانداردهای جدید خودرویی در کشور است که می‌توان آن را روی خودروهای تولیدی جدید مثل سمند سورن و یا کوییک دید. پوزیشن لامپ یعنی روشن بودن دائمی چراغ‌های عقب حتی در طول روز تا خودروهای پشت سر و عقبی بتوانند بهتر متوجه خودرو جلوی شوند. این سیستم در کنار چراغ‌های روز در جلو خودرو باعث می‌شود تا خودرو هم از جلو و هم از پشت سر، دارای چراغ‌های روشن باشد که باعث دیده‌شدن بهتر خودرو خواهد شد.

برای فعال‌کردن این سیستم هم نیاز نیست تا راننده اقدامی کند. چرا که هم زمان با روشن‌شدن خودرو و همان طور که چراغ‌های دیلایت جلو روشن می‌شوند، چراغ‌های عقب نیز به طور خودکار روشن خواهند شد. این تکنولوژی باعث می‌شود تا در زمان‌هایی مثل غروب آفتاب که اصطلاحاً به آن حالت گرگ‌ومیش می‌گوییم، یا زمان شروع روز و بالا آمدن خورشید که آن‌هم حالتی شبیه به گرگ‌ومیش دارد، خودرویی که چراغ روز و پوزیشن لامپ دارد، بهتر دیده شود. چرا که در این زمان‌ها یا راننده ممکن است دیرتر از موعد، چراغ خودرو را روشن کند و یا زودتر از روشن‌شدن روز، چراغ‌ها را خاموش کند. 

در بعضی از خودروها ممکن است که چراغ‌های مخصوص برای پوزیشن لایت وجود داشته باشد و در بعضی از خودروها نیز همان چراغ‌های اصلی خطر عقب، به عنوان پوزیشن لایت روشن شوند که همه اینها به گرافیک و طراحی چراغ بستگی دارد. حتی در برخی از خودروهای اسپرت، این چراغ خارج از مجموعه چراغ‌های عقب طراحی می‌شود.

از جمله جدیدترین سیستم‌های ایمنی که در محصولات ایران‌خودرو دیده می‌شود، سیستم SBR است. این سیستم مخفف عبارت Seat Belt Reminder یا یادآور بستن کمربند ایمنی خودرو است و برای افزایش ایمنی سرنشینان خواهد بود. در واقع اهمیت و کارکرد بسیار بالای کمربندی ایمنی در تصادفات، باعث شده است تا بستن کمربند ایمنی از مهم‌ترین ضروریات در نظر گرفته شود و به همین خاطر نیز راهکارهایی برای مجبور کردن راننده و سرنشینان برای بستن کمربند ایمنی طراحی شده است. سیستم SBR تا امروز در چندین نسل عرضه شده و از سال 2021 نیز، وجود این سیستم در تمام خودروهای فروخته شده در اروپا الزامی شده است.

البته سیستم SBR که امروزه روی برخی از محصولات ایران‌خودرو قرار داده شده است و منجر به افزایش قیمت آن‌ها نیز شده، چندین پله پیشرفته‌تر از روشن‌شدن یک چراغ کمربند در مجموعه پشت آمپر خودرو برای یادآوری بوده و با هشدارهای صوتی مداوم، راننده و سرنشین را بالاخره مجبور به بستن کمربند ایمنی خواهد کرد.

در نسل اول این سیستم که روی بسیاری از خودروها نیز دیده می‌شود، خبری از سنسور در صندلی‌ها نیست و فقط یک مدار الکترونیکی ساده در قفل کمربند و یا روی قرقره کمربند قرار دارد. وقتی کمربند درون قفل خود قرار می‌گیرد، این مدار قطع شده و چراغ هشدار و یا آلارم صوتی هشداردهنده نیز قطع می‌شود. این سیستم را می‌توان حتی در خودروهای بیش از شش دهه گذشته آمریکایی و آلمانی نیز مشاهده کرد. بعضی از شرکت‌های خودرویی در ابتدای این راه از ابتکاراتی مثل استارت نخوردن خودرو در صورت نبستن کمربند ایمنی و اقداماتی از این دست نیز استفاده کردند که البته با نمایان‌شدن مشکلات این روش، فقط هشدارهای صوتی و روشن‌شدن چراغ هشدار در پشت آمپر، در پیش گرفته شد. با پیشرفت این سیستم، یک سنسور وزن در صندلی راننده قرار گرفت تا مشخص شود که وقتی راننده روی صندلی نشسته، هشدارهای لازم برای بستن کمربند را بدهد.

در نسل دوم سیستم SBR، از سنسور در صندلی شاگرد نیز استفاده شد تا سرنشین کناری راننده هم مجبور به بستن کمربند ایمنی باشد. در این نسل از هشدارهای صوتی و چراغ کمربند برای یادآوری بسته نبودن کمربند ایمنی استفاده شده است و تا زمانی که سرنشین، کمربند خود را نبسته باشد، این هشدار نیز قطع نمی‌شود تا بالاخره سرنشین نیز مجبور به بستن کمربند ایمنی شود.

اما در نسل سوم این سیستم، سنسور برای تمام صندلی‌ها در نظر گرفته شده است و به این ترتیب، سرنشینان ردیف عقب هم باید کمربند ایمنی خود را ببندند. در واقع در تصادفات و خصوصاً در زمان چپ کردن خودرو، افتادن سرنشینان ردیف عقب بر روی سر راننده و شاگرد، آسیب‌های بسیار زیادی به هر دو طرف وارد می‌کند که همین قضیه، بستن کمربند ایمنی را برای تمام سرنشینان اجباری کرده است.

سیستم GSI که مخفف عبارت Gear Shift Indicator است، از جدیدترین الزامات ایمنی و استانداردی خودروهای تولیدی کشورمان محسوب می‌شود. این سیستم به راننده نشان می‌دهد که خودرو در چه دنده‌ای قرار دارد و همچنین زمان مناسب برای تعویض دنده را به او یادآوری می‌کند تا به این ترتیب هم از استهلاک پیشرانه و هم از افزایش مصرف سوخت، جلوگیری شود.

در خودروهای گیربکس اتوماتیک، نشانگر دنده وجود دارد تا راننده بداند گیربکس در چه دنده‌ای قرار دارد. اما این سیستم در خودروهای دنده دستی که با یک نگاه به دسته‌دنده و یا لمس سر دنده می‌توان فهمید خودرو در چه دنده‌ای قرار دارد، ضرورتی نداشته باشد. اما سیستم GSI قرار است تا به راننده در انتخاب دنده درست و تعویض به‌موقع دنده نیز کمک کند. در واقع مثل خودروهای با گیربکس اتوماتیک، قرار است به کمک این سیستم، دنده در بهترین محدوده با توجه به شرایط رانندگی تعویض شود. این سیستم در کار راننده مثل تعویض‌کردن دنده، دخالتی ندارد و فقط به عنوان یک دستیار، به زمان بهتر برای دنده دادن و دنده کشی، توصیه می‌کند.

بنابراین، با نشان داده یک علامت مثبت و یا پیکان روبه‌بالا در مجموعه پشت آمپر، از راننده می‌خواهد که دنده بعدی را درگیر کند و یا برعکس، با نشان‌دادن منفی یا فلش روبه‌پایین، از راننده می‌خواهد که دنده‌معکوس دهد. در واقع کامپیوتر خودرو با داشتن سرعت خودرو و همچنین دور موتور، به کمک روابط ساده ریاضی و فیزیک، می‌تواند تشخیص دهد که گیربکس در چه دنده‌ای قرار دارد. چرا که ضریب هر دنده مشخص است. حالا با داشتن این سه فاکتور اگر واحد پردازش تشخیص دهد که دور موتور، ضریب دنده و همچنین سرعت خودرو با هم همخوانی ندارند و نیاز است تا دنده بعدی درگیر شود، در زمان موردنظر که وابسته به دور موتور است، از راننده می‌خواهد تا دنده مناسب بعدی را انتخاب کند.

البته این سیستم می‌تواند خطاهایی نیز داشته باشد. مثلاً خودرو در حال پیمودن یک سربالایی شدید است و یا به خاطر داشتن بار اضافه، مجبوریم دور موتور را بالا نگاه داریم تا از این شرایط عبور کنیم و خودرو به یک مسیر صاف برسد. در این مواقع ممکن است که کامپیوتر سیستم با مشاهده دور موتور بالا، درخواست تعویض دنده و سبک کردن دنده را بدهد. در صورتی که تعویض دنده باعث از نفس افتادن خودرو و اصطلاحاً دنده مرده شدن آن خواهد شد.