موتورسیکلت؛ ارابه مرگ ایرانیان

موتورسیکلت وسیله خطرناکی است؛ این گزاره در سال‌های اخیر به یک باور عمومی تبدیل شده است. بااین‌حال روزبه‌روز اقبال عمومی و به‌تبع آن میزان حوادث ناشی از این وسیله نقلیه بیشتر و بیشتر می‌شود.

”به‌طور متوسط در 10 سال گذشته روزانه 15 ایرانی بر تصادف موتورسیکلتی جان خود را از دست داده‌اند.“موتورسیکلت‌سواران جانشان در کف دست بر ترک ارابه مرگ می‌نشینند، گاهی برای فرار از ترافیک و گاهی برای کسب روزی؛ عمدتاً برای کسب روزی. موتورسیکلت وسیله نقلیه‌ای ارزانی است که در شرایط بحران اقتصادی پس از جنگ جهانی مورد استقبال مردم جهان قرار گرفت. این نکته، یعنی ارزان بودن از جوهرهای اصلی موتورسیکلت است که هنوز در بازاریابی موردتوجه قرار می‌گیرد. خصیصه ذاتی دیگر موتورسیکلت سریع بودن در شهرهای شلوغ، معابر تنگ و مسیرهای صعب‌العبور است. ترکیب این دو خصلت با هم است که به سوال ما پاسخ می‌دهد. سوال را دوباره مطرح کنیم؛ «چرا آن‌ها خود را می‌کُشند؟»

بیکاران جان‌برکف

با بررسی نقاط پرتراکم موتورسیکلت در جهان می‌بینیم که دوچرخه‌ها و سه‌چرخه‌های موتوری بیشتر به‌عنوان ابزار کار استفاده می‌شوند. بیشترین میزان استفاده از موتورسیکلت در کشورهای آسیای شرقی و جنوب شرقی است. کشورهایی که باوجود جمعیت بالا، درآمدها بسیار پایین و گستردگی فقر به‌شدت بالاست. معابر تنگ، زیرساخت‌های بی‌تناسب با ترافیک، تراکم جمعیتی بالا، فقر، بیکاری و چند سر عائله که باید شکمشان را سیر نگه داشت. در این موارد نمی‌توان بین برخی کلان‌شهرهای ایران سال‌های اخیر با جنوب شرق آسیا تفاوتی قائل شد.

خصلت دیگری که در ایران به‌شدت به چشم می‌خورد عدم رعایت موارد ایمنی در رانندگی و به‌طورکلی رانندگی خطرناک است. این خصلت هم مربوط به خودرو است و هم موتورسیکلت.

شتاب‌زدگی و قانون‌گریزی

در زمان بررسی آمار هولناک مرگ‌ومیر این موضوع یعنی «رانندگی پرخطر ایرانیان» بیشتر مورد توجه مسئولان قرار می‌گیرد و برای حل مشکل به همین مساله پرداخته می‌شود. مساله‌ای که در زبان رسمی مسئولان با کلیدواژه فرهنگ‌سازی و قانون‌مداری به آن اشاره می‌شود.

در گفت‌وگو با موتورسواران می‌توان ناهنجاری‌های ناشی از نبود فرهنگ مناسب در رانندگی را به‌وضوح دید. بسیاری از موتورسواران به این مساله اذعان دارند که حتی مسیرهای کوتاه را هم نمی‌توانند با پای پیاده طی کنند. خصلت عجول بودن یکی از تبعات رانندگی با موتورسیکلت است که پس از مدتی وارد زندگی این افراد می‌شود. همین شتاب‌زدگی کم‌کم به نحوه رانندگی آن‌ها هم سرایت می‌کند و منجر به خصلت دیگری می‌شود؛ محق بودن در انجام هر کاری. به زبان دیگر عمده موتورسواران توانایی تحمل قوانین را ندارند؛ چه اجرای قوانین مربوط به حق تقدم و چه اجرای قوانین مربوط به منع عبور و مرور.

مساله کوچک دیگری که نباید از قلم بیفتد عشق به هیجان و ترشح آدرنالین در موتورسواران است که به‌ مرور زمان تبدیل به رفتارهای پرخطر می‌شود. شاید همه موتورسواران این خصلت را نداشته باشند ولی هیجان ناشی از رانندگی با موتورسیکلت می‌تواند از مرگ‌بارترین خصلت‌ها باشد. مخصوصاً زمانی که با مسائل دیگر همچون قانون‌گریزی و فقر ترکیب شود.

از نگاه آمار

تحلیل‌ها هیچ‌وقت به گویایی آمارها نیستند. به همین دلیل برای درک درستی از عمق فاجعه باید نگاهی به آمارها انداخت:

• میزان ریسک تصادفات فوتی موتورسیکلت در کشورها از 25 تا 35 برابر سایر وسایل نقلیه در نوسان است.
• بر اساس آمار 10 ساله ستاد دیه کشور، از سال 85 حدود 55 ‌هزار نفر در تصادف با موتورسیکلت جان ‌باخته‌اند. این تعداد 25 درصد مجموع تلفات رانندگی کشور در این مدت است.
• به‌طور متوسط در 10 سال گذشته روزانه 15 ایرانی در تصادف موتورسیکلتی جان خود را از دست داده‌اند.
• طبق اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، بیش از 75 درصد افرادی که به دلیل رانندگی با موتورسیکلت جان خود را از دست داده‌اند، کمتر از 40 سال داشته‌اند.
• 25 درصد تصادفات موتورسیکلت‌سواران منجر به مرگ شده است.
• به‌طور میانگین در هر هفته 4 نفر از همشهریان در پایتخت در تصادفات رانندگی مربوط به موتورسیکلت جان خود را دست می‌دهند.
• در سال 1385 بیش از 7 هزار نفر از جان‌باختگان تصادفات در کل کشور مربوط به موتورسیکلت‌سواران بودند که این رقم در پایان سال 1394 به 3 هزار و 700 نفر کاهش پیدا کرد.
• به‌طورکلی 24 درصد از تلفات حوادث رانندگی را موتورسیکلت‌سواران به خود اختصاص داده‌اند.

مقایسه ایران با مرگ‌بارترین کشور جهان

پیش از مقایسه آماری بد نیست بدانیم در 110 سال گذشته تنها 270 مرگ در مسابقات موتورسیکلت‌سواری در جهان به ثبت رسیده است. پس به یک معنی این وسیله‌نقلیه در سریع‌ترین حالت خود هم ذاتاً وسیله مرگباری نیست.

ایران در مقایسه با کشورهایی مانند تایلند که مرگ‌بارترین کشور برای موتورسواری است وضعیت چندان خوبی ندارد. در اینجا نگاهی به آمار تلفات ناشی از تصادف موتورسیکلت در تایلند می‌اندازیم:

• تایلند بیشترین آمار مربوط به مرگ‌ومیر موتورسیکلت را در جهان دارد. 73 درصد تلفات جاده‌ای مربوط به موتورسیکلت است.
• در تایلند سالانه 5500 نفر و روزانه 15 نفر براثر تصادف موتورسیکلتی جان خود را از دست می‌دهند.
• به ازای هر یک‌میلیون تایلندی 263 نفر به خاطر تصادف موتورسیکلت می‌میرند.