بازار خودروهای وارداتی به نسبت آزادتر از بازار خودروهای تولیدی است. این بازار اگرچه محدود ولی در محصول و عرضه‌کننده، دارای تنوع است و انحصار آن به‌مراتب کمتر از بازار خودروهای تولیدی است.
از اواسط دهه هشتاد با شدت گرفتن واردات خودرو، خیابان‌های کشور نیز رنگ و لعابی جذاب‌تر به خود گرفت. دیگر عمده ماشین‌ها سفید یخچالی یا سبز یشمی نبودند. تقاضایی در بازار وجود داشت که اکنون آزادانه‌تر دست به انتخاب می‌زد و مجبور به انتخاب خودروهای محدود داخلی نبود. پس از گذشت چند سال این بازار کم‌کم قواعد و مقرراتی برای خود پیدا کرد و کمی رسمی‌تر شد. با این مقررات اگرچه آزاد بودن بازار محدود می‌شد اما هنوز زمین تا آسمان با جو بازار خودروهای داخلی فاصله داشت. نه نهاد قیمت‌گذاری بود و نه انحصاری دوقطبی با محدوده بازی تفکیک‌شده.
اکنون با سخت شدن سیاست‌های کلی تجارت خارجی، آزادی در بازار واردات به تهدیدی برای اقتصاد تبدیل شده است. هر نوع کالای وارداتی از حالا به بعد ارزش طلا را دارد و طلا یعنی سرمایه. از سوی دیگر با کاهش ارزش ارز داخلی خرید و ثروت اقشار بسیار زیادی از مردم کاهش پیدا کرده است. این تضاد شدید در بازار یعنی کاهش ثروت طبقه متوسط رو به پایین از یک‌سو و افزایش سرمایه تاجران از سوی دیگر را خیلی‌ها به‌درستی تاب نمی‌آورند.
شاید برخی تاجران و واردکننده‌ها گناهی جز شانس نداشته باشند ولی شکی نیست در این فضا، بسیاری از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. شاید به همین جهت باشد که عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: تجربه سال‌های اخیر نشان داده که واردکنندگان خودرو از موقعیت‌هایی همچون تغییر نرخ ارز سوءاستفاده کرده و یک‌شبه میلیاردر می‌شوند.
واردکنندگان بازخواست شوند
امرالله امینی معتقد است در چنین شرایطی ضرورت نظارت بر کار این واردکنندگان بیش‌ازپیش مشخص می‌شود و به گفته او «متأسفانه هیچ نظارتی بر بازار خودروهای وارداتی وجود ندارد و واردکنندگان هر کاری دلشان بخواهد انجام می‌دهند.»
این کارشناس صنعت خودرو ادامه داد: در حال حاضر نیز که با تک‌نرخی شدن ارز واردکنندگان خودرو از ارز 4200 تومانی برای واردات استفاده می‌کنند اما همچنان مبنای قیمت‌گذاری آن‌ها ارز حدودا 6000 هزارتومانی بازار آزاد است که درگذشته از آن استفاده می‌کردند. این در حالی است که با توجه به تخصیص ارز 4200 تومانی به واردکنندگان خودرو، هزینه‌های واردات خودرو نسبت به چند ماه پیش که از ارز بازار آزاد استفاده می‌کردند به‌مراتب کمتر شده و بنابراین قیمت خودروهای وارداتی نیز باید کاهش یابد.
امینی در پایان اشاره می‌کند که وزارت صنعت، معدن و تجارت باید نظارت دقیق و درستی بر بازار خودروهای وارداتی داشته باشد. نظارتی که متاسفانه هم‌اکنون وجود ندارد و واردکنندگان خودرو مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند.
بازار خودرو از حالت پیش‌بینی خارج شد
وقتی دو بازار، یکی اسما آزاد و دیگری هم نسبتا دولتی، به‌موازات هم قرار بگیرند طبعا از همدیگر تأثیراتی خواهند گرفت. بازار پر نوسان خودروهای وارداتی بر قیمت خودروهای داخلی هم می‌افزاید. به این دلیل که با بالا رفتن قیمت خودروی بازار بغلی، خریدار و فروشنده خودروی داخلی هر دو متوجه می‌شوند ارزش نسبی خودرو به‌صورت کلی بالا رفته است و این شامل خودروهای داخلی هم می‌شود. در این زمینه رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران می‌گوید: در حال حاضر بازار خودرو غیرقابل‌پیش‌بینی شده و مشخص نیست فردا در چه وضعیتی قرار خواهد گرفت.
در هفته گذشته و هم‌زمان با خبر «اعلام قیمت جدید خودروهای کمتر از 45 میلیون تومان از سوی شورای رقابت در نیمه‌های خرداد»، قیمت خودروهایی که با کاهش 2 میلیون تومانی مواجه شده بود رو به افزایش رفته و به قیمت‌های قبل رسیده است. سعید مؤتمنی بر تأثیر متقابل این بازارهای موازی صحه گذاشت و گفت: اکنون شاهد محدودیت عرضه از سوی خودروسازان هستیم و تا زمانی که این روند ادامه داشته باشد همچنان بازار خودرو با مشکل مواجه خواهد بود.
حاشیه قیمت 30 درصدی
مؤتمنی در جای دیگری از صحبت‌هایش به اختلاف شدید قیمت میان بازار و کارخانه اشاره کرد. اتفاقی که به‌احتمال‌زیاد تحت تأثیر همان تأثیر دو بازار خودروی موازی است. او می‌گوید: اکنون بازار و خودروسازان افزایش قیمت را اعمال کرده‌اند اما مهم این است که باوجود افزایش قیمت آیا تفاوت قیمت کارخانه و بازار همچنان وجود خواهد داشت یا خیر؟ در حال حاضر با افزایش قیمت 10 درصدی خودروها بازهم شاهد اختلاف قیمت 4 تا 13 میلیون تومان در بازار هستیم که به نظر می‌رسد این تمایل وجود دارد که همچنان حاشیه قیمت در بازار و کارخانه وجود داشته باشد.
وی با نبود نظارت بر عملکرد خودروسازان در زمینهٔ تحویل خودرو به بازار اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون به دلیل نبود این نظارت شاهد حاشیه بازار هستیم به‌طوری‌که اختلاف قیمت بازار با کارخانه در خودروهای پایین‌تر از 45 میلیون تومان به 7 میلیون تومان و بیشترین اختلاف قیمت نیز به 13 میلیون تومان رسیده است.
دلیلی دیگر بر گرانی خودروها
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران افزود: در حالی از فروشندگان خودرو به‌عنوان بر هم زننده بازار یاد می‌شود که تأمین نیاز بازار از سوی چند شرکت خاص که با خودروسازان در ارتباط هستند، انجام می‌شود. این شرکت‌ها عنوان می‌کنند که خودروهایی که با تقاضای کمتری در کالای سبدی مواجه هستند، پایین‌تر از قیمت کارخانه و یا معادل آن به فروش برسد و مابه‌التفاوت آن بر روی سایر خودروها کشیده شود که این روند اجازه گران‌فروشی را صادر می‌کند این در حالی است که باید در بهترین شرایط اختلاف قیمت کارخانه و بازار به یک‌میلیون تومان برسد.
: مسلم تقوی
