10 اتفاق مهم در بازار خودرو طی سال 97

چه سالی بود،‌ این سال 97. سالی سنگین و کش‌دار که به زعم کارشناسان بدترین برهه در تاریخ صنعت و بازار خودرو به حساب می‌آید. در 97 چه بلاها که بر سر تولیدکننده و مصرف‌کننده خودرو نیامد. لیست بحران‌ها، تنش‌ها، اعتراضات، گرفتاری‌ها، معضلات و چالش‌ها از شماره خارج است. امسال سایه سنگین اخبار بد آن‌قدر طولانی شد که همه برای پایانش ثانیه‌شماری می‌کردند.

”سال 97 از بدترین سال های بازار و صنعت خودرو در کشورمان بود. اما آدمی به امید زنده است پس به امید بهترین اتفاقات در سال 98.“کلیدواژه سال 97 گرانی، گرانی و گرانی بود. مرزهای رکوردهای تلخ جابه‌جا شد. تحریم آمد،‌ واردات ممنوع شد، قیمت خودرو حداقل 70 درصد رشد کرد، بازار به هم ریخت، شرکای بزرگ خودروسازی رفتند، تقاضای کاذب شکل گرفت،‌ خودروهای وارداتی در گمرک خاک خوردند، تولید خودرو به پرتگاه رسید و خودروسازان زیر تعهداتشان ماندند.

تازه این‌ها منهای حواشی بحث‌برانگیزی بود که دل و جان خودرویی‌ها را لرزاند. درباره تخلف در واردات خودرو، تغییر دوباره مدیرعامل سایپا، احتکار خودرو، کمبود قطعات، حذف شورای رقابت،‌ ثبت‌نام با کارت ملی، طلب 15 هزار میلیاردی قطعه‌سازان، تودیع و معارفه وزیر جدید صمت،‌ آغاز طرح‌های جایگزینی خودرو و قطع همکاری با کونلون بانک چین به‌عنوان اصلی‌ترین رابط بانکی ایران صحبت می‌کنیم.

پرداختن به تک‌تک این موارد مثنوی هفتاد من است. تحریریه «باخبر» 10 مورد از مهم‌ترین اتفاقات صنعت خودرو را انتخاب کرده‌اند که در ادامه مشاهده خواهید کرد.‌

1 - دلار 4200 تومانی؛ بازی شروع شد

فروردین 97

شیرینی نوروز 97 هنوز زیر دندان‌ها بود که دلار سرکشی کرد. هنوز تعطیلات عید تمام نشده بود که بازار با اعداد و ارقام عجیب نرخ ارز دست و پنجه نرم کرد. دولت که اوضاع را از کنترل خارج‌شده می‌دید در اقدامی ضربتی نرخ دلار را 4200 تومان اعلام کرد. اقدامی که از همان ابتدا فغان کارشناسان را بلند کرد و نسبت به کنترل دستوری نرخ ارز هشدار دادند. نرخ جدید دلار بی‌آنکه ساز و کار مشخصی برای آن تدارک دیده شود، موجی از تقاضا و به تبع موجی از دلالی را به وجود آورد. بازرگانان،‌ واردکننده‌ها، تولیدکننده‌ها و چندین و چند واحد صنعتی با مشکلات بانکی روبه‌رو شدند. شاید مهم‌تر از همه خودرویی‌ها بودند که در بلاتکلیفی مطلق نمی‌دانستند که آیا سهمی از این دلار دارند یا خیر.

2 - آمریکا از برجام خارج شد و صنعت خودرو تحریم

اردیبهشت 97

ترامپ کاری که بارها وعده داده بود و اساساً یکی از پوئن‌های انتخاباتی‌اش بود را اجرا کرد و از برجام خارج شد. خروج آمریکا از این معاهده بین‌المللی فقط دهن‌کجی یانکی‌ها به سال‌ها مذاکره نبود. در واقع هیات حاکم در ایالات متحده مایل بودند تا بار دیگر با به جریان انداختن تحریم‌ها، ضربه‌ای که در دوران اوباما خورده بودند را جبران کنند. بازگشت تحریم‌ها آغازگر مشکلات متعددی برای جامعه بود. تحریم بانکی، تحریم نفتی و حالا تحریم صنعت خودرو هم در لیست جدید غربی‌های عصبانی دیده می‌شد. حضور صنعت خودرو در سیبل تحریم‌های آمریکا، هدف قراردادن لوکوموتیو صنعت کشور بود. آمریکا می‌دانست که با ضربه زدن به خودرو می‌تواند سایر صنایع بالادستی کشور را نیز دچار خدشه کند.

3 - فاز اول افزایش رسمی قیمت خودرو

اردیبهشت 97

وزیر صنعت، معدن و تجارت وقت برای کنترل بازاری که به دلیل تنش‌های روانی با تزلزل روبه‌رو شده بود در ابتدا تنها اجازه افزایش 9.6 درصدی قیمت‌ها را از سوی خودروسازان صادر کرد. همین تقریباً 10 درصد هم به مذاق بازار خوش نیامد و سودجویان تبدیل به ماهی‌گیران چیره‌دست از آب گل‌آلود شدند. نکته تلخ ماجرا اینجا بود که خودروسازان از همان ابتدا با این میزان افزایش قیمت راضی نبودند. به عقیده آن‌ها 10 درصد رشد قیمت‌ها کفاف هزینه‌هایشان را نمی‌دهد و باری از دوش ضرر انباشته آن‌ها برنمی‌دارد. شرکت‌های خودرویی که گویی از آینده خبر داشتند مصرانه در پی افزایش قیمت بیشتر با به تعبیر خودشان اصلاح قیمت‌ها بودند.

4 - پژو رفت

خرداد 97

بزرگ‌ترین شریک تجاری صنعت خودرو برای بار دوم از ایران خارج شد. پژو که یک بار به دلیل ترس از جریمه‌های آمریکا بار سفر را از ایران بسته بود، این‌بار نیز بی‌خداحافظی از کشور رفت و به تمام تعهداتش پشت پا زد. خروج پژو فقط مشکل تولید 208،‌2008، 508 و 301 نبود. در واقع فرانسوی‌ها نقش اصلی تأمین قطعات خانواده بزرگ 405 را داشتند که سمند، دنا و سورن را هم شامل می‌شد. خودروهایی پرتیراژ که نقشی اساسی در تکمیل نیاز بازار متوسط جامعه را ایفا می‌کردند. کارشناسان بار اولی که پژو از ایران رفت نسبت به عدم دقت کافی در قرارداد با فرانسوی‌ها تذکر داده بودند؛ اما گویا حالا برای بار دوم نیز چندان عبرتی حاصل نشده بود.

5 - واردات خودرو ممنوع شد

تیر 97

تابستان تازه روی داغ خود را به کشور نشان می‌داد که وزارت صمت اعلام کرد گروه کالایی خودروهای سواری مجاز به ثبت‌سفارش نیستند. تفسیر عامیانه این جمله یعنی واردات ممنوع شد. اقدامی برق‌آسا، بدون اطلاع قبلی و بدون هیچ‌گونه توضیح. ماه‌ها بعد گفته شد که این تدبیری بود که از یک سو برای تلافی و از سوی دیگر برای حفظ منابع ارزی اتخاذ شده است. حقیقت آن است که هزینه سنگین این ممنوعیت را مردم و شرکت‌های خصوصی پرداخت کردند و از نظر بحث ارزی نیز آمار ارزبری شرکت‌های خودروساز حرف دیگری می‌زند. واردات ممنوع شد، ممنوع ماند و قرار است که ممنوع باقی بماند.

6 - رنو هم رفت

مرداد 97

میوه برجامی خیلی زود از دهان افتاد. قرارداد با رنو که به‌عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری صنعت خودرو از آن یاد می‌شد، غیر از امیدواری بازار به حضور محصولات باکیفیت، عایدی دیگری نداشت. حالا سایپا مانده بود و ساندروها و تندرهایی که نمی‌توانست تولید کند و البته مشتریانی که کاسه صبرشان لبریز شده بود. رنو برخلاف پژو رفتار حرفه‌ای‌تری از خود نشان داد. حداقل با تشریفات از ایران رفت و دست آخر برای ایرانی‌ها نامه فدایت شوم ارسال کرد و آرزوی موفقیت. رنو رفت تا آخرین حلقه اتصال صنعت خودروی کشور با دنیای مدرن قطع شود. البته خروج رنو برای آن‌ها نیز چندان ساده نبود. فرانسوی‌ها در ایران چند میلیارد دلار سرمایه آورده بودند.

7 - آغاز بزرگ‌ترین پیش‌فروش تاریخ خودرو

شهریور 97

تغییر شکل عرضه و تقاضا در بازار خودرو به قدری از کنترل خارج شده بود که حالا همه به فکر خرید خودرو افتاده بودند و نقش فروشنده را بازی می‌کردند. هرکس ساز خودش را می‌زد و خودرواش را با قیمتی که دوست داشت می‌فروخت. این نتیجه فقر خودرو در بازاری تشنه بود. دو خودروساز بزرگ کشور از سر منت و آنطور که خود می‌گفتند برای کنترل بازار بزرگ‌ترین طرح پیش‌فروش آنی را به اجرا گذاشتند. طرحی که در آن قرار شد 90 هزار دستگاه خودرو از طریق یک پروسه عجیب ثبت‌نامی به دست مشتریان برسد. طرحی که از همان ابتدا شکست‌خورده نشان می‌داد. چراکه تا همین امروز نیز هنوز بخش عمده‌ای از این پیش‌فروش‌ها به دست مشتری نرسیده است.

8 - خودروهای مانده در گمرک بحرانی شدند

آذر 97

هر روز دعوا، هر روز مشاجره، هر روز اعتراض. این روال عادی هر روزه نمایندگان شرکت‌های خارجی بود. شرکت‌هایی که از یک‌سو با مشتریان عصبانی روبه‌رو بودند که پول خودروها را پیش‌پیش داده بودند و از سوی دیگر چوب تحویل ندادن خودروهایی را می‌خوردند که در یک‌قدمی‌شان پشت حصارهای گمرک گیر افتاده بودند. خودروهای مانده در گمرک، خودروهای دپو شده، خودروهای رسوب‌کرده عباراتی بودند که نزدیک به 16 هزار دستگاه انواع محصول وارداتی را در حیاط‌های گمرک توصیف می‌کردند. خودروهایی که زیر آفتاب پوست‌پوست می‌شدند تا نهایتاً دعوای وزارت صمت، گمرک، بانک مرکزی و سازمان توسعه تجارت تمام شود.

9 - فاز دوم افزایش قیمت‌ها

دی 97

با حذف شورای رقابت، حالا دست دولت و خودروسازان برای جولان در بازار بی‌رقیب باز شده بود. دولت که نرخ‌گذاری دستوری را عملاً بی‌تاثیر می‌دید، دستورالعمل قیمت‌گذاری در حاشیه بازار را صادر کرد. به این ترتیب که خودروسازان مجاز بودند برای عرضه محصولاتشان قیمت‌هایی تا 5 درصد زیر قیمت بازار را تنظیم کنند. ناظران نسبت به این مصوبه دولت اعتراض کردند. چراکه معتقد بودند اساساً قیمت‌های بازار ناشی از روال طبیعی عرضه و تقاضا نیست. در واقع قیمت‌های بازار نیز کاذب و حباب‌گونه هستند؛ اما هرچه بود قیمت خودرو در کمتر از 6 ماه حدود 70 درصد رشد کرد و تثبیت شد بی‌آنکه به عواقب آن اندیشیده شود.

10 - پراید دست نیافتنی

بهمن 97

شاید این شوکه‌کننده‌ترین خبر خودرویی سال 97 بود. پراید به‌عنوان اقتصادی‌ترین خودروی کشور، اکنون در بازار به قیمت دنا تا پیش از تابستان رسیده بود. دولت از رسانه‌ها می‌خواست که به جو روانی که پراید 50 میلیونی ایجاد کرده، دامن نزنند؛ اما این رسانه‌ها نبودند که پراید را به این مرز رسانده بودند. این رقم تاریخی برای پراید ماحصل بی‌تدبیری خودروسازان در پیش‌فروش خودرو و عدم تحویل و تزریق آن‌ها بود. نه فقط پراید بلکه سمند نیز چند روزی در کانال 90 میلیونی تومانی جولان داد. اگرچه تا همین امروز قیمت بازار پراید با آنچه از سوی سایپا اعلام شده تفاوت دارد ولی دیگر باید اعتراف کرد که ارزان‌ترین خودروی کشور زیر 35 میلیون تومان نخواهد بود.

به امید آن که در سال 98 اتفاقات بهتری در پیش داشته باشیم و اوضاع صنعت و بازار خودروی کشورمان رو به بهبود باشد.