تجهیزات ایمنی فعال و غیر فعال یعنی چه

در خودروهای مدرن امروزی دو دسته از تجهیزات ایمنی اعم از فعال و غیر فعال، همزمان به محافظت و مراقبت از سرنشینان آن مبادرت می‌ورزند. اما  چیستی این تجهیزات و کارکردشان در یک خودرو امری شاید ناآشنا برای اغلب ما باشد. در این متن سعی می‌کنیم تعریفی موجز از این تجهیزات را ارائه دهیم.

تجهیزات ایمنی فعال یا به انگلیسی اکتیو (ACTIVE)، به آن دسته از تجهیزاتی در یک خودرو اطلاق می‌شود که به پیشگیری یا کاهش تصادفات جاده‌ای مدد می‌رسانند. تجهیزات مذکور به گونه‌ای طراحی شدند که محافظ سرنشینان خودرو در هنگام وقوع یک تصادف هستند. تجهیزات ایمنی فعال به منظور جلوگیری از تصادف درگیر کار شده و یا به عنوان یک پارامتر در تصادفی اجتناب‌ناپذیر وارد مدار عمل می‌شوند.

شیوه‌های متفاوتی وجود دارد که در آن‌ها تجهیزات ایمنی فعال جهت کمک به پیشگیری از تصادف وارد عمل می‌شوند. برخی از آن‌ها من‌جمله سامانه هشدار دهنده تصادف از جلو (FORWARD COLLISION WARNING SYSTEM) و نیز سامانه هشداردهنده انحراف از خطوط جاده‌ای (LANE DEPARTURE WARNING SYSTEM)، به فعال نمودن یک سامانه هشدار، در زمانی که پتانسیل یک وضعیت خطرناک وجود دارد، اقدام می‌کنند. برخی دیگر، از جمله سامانه کنترل پایداری، سامانه ترمز ضد قفل و سامانه کمکی ترمز به طور دائم وضعیت تایرها و سامانه‌های ترمزی خودرو را جهت سازگاری با موقعیتی که در آن ترمز ناگهانی لازم است، مانیتورینگ یا کنترل و تنظیم می‌کنند.

برخی دیگر از تجهیزات ایمنی فعال به عنوان یک عامل احتیاطی در زمینه رفع خطاهای راننده عمل می‌کنند. مثلاً سامانه ترمزی BO (BRAKE OVERDRIVE) در زمانی وارد عمل می‌شود که راننده خودرو همزمان اقدام به فشار دادن پدال گاز و ترمز نماید؛ در چنین وضعیتی، سامانه مذکور اقدام به غیر فعال نمودن پدال گاز خودرو می‌نماید.

در تمامی تجهیزات ایمنی فعال این مورد مشترک است که آن‌ها دائماً به کنترل و تنظیم یک یا تعدادی از جنبه‌های فنی وسیله نقلیه پرداخته تا از پیش خطرات بالقوه را رفع و شناسایی کنند. این تجهیزات در حالتی که آرام و ساکت کار می‌کنند، به بررسی سرعت گردش هر یک از چرخ‌های خودرو می‌پردارند و دائماً موقعیت خودرو را در بین خطوط جاده‌ای پایش و رصد می‌کنند. وقتی که پاره‌ای از مشکلات کشف و شناسایی شدند، این تجهیزات به طور خودکار و بدون دخالت راننده به تصحیح وضعیت ایمنی خودرو می‌پردازند.

در مجموع، تجهیزات ایمنی فعال لایه‌های بیشتری از محافظت را در جاده‌های درون و بیرون شهری برای یک خودرو به ارمغان می‌آورند. هر چند این تجهیزات به رغم تکنیک پیشرفته خود هرگز نمی‌توانند جانشینی برای حواس و دقت راننده یک خودرو باشند، اما در زمانی که نیاز به آن‌ها وجود دارد می‌توان به قابلیت‌هایشان اعتماد و تکیه نمود.

تجهیزات ایمنی غیرفعال یا به انگلیسی پسیو (PASSIVE)، شامل آن دسته از تجهیزاتی می‌شود که سرنشینان یک خودرو را از جراحات اضافی پیش از وقوع یک برخورد محافظت می‌کنند. این طیف از تجهیزات به منظور کاهش شدت تصادف در هنگام رخدادهای جاده‌ای ساخته و طراحی شده‌اند. کارکرد اصلی تجهیزات ایمنی غیرفعال، محافظت از راننده و سرنشینان وسایل نقلیه از نیروهای متفاوت حاصل از یک تصادف است.

در خودروهای مدرن، گاهی مهندسان به چیزی اشاره می‌کنند که به آن «فضای زندگی» گفته می‌شود که یا به عبارت ساده‌تر می‌توان آن را قفس ایمنی نامید. این قفس ایمنی از محوطه پیرامونی سرنشینان یک خودرو محافظت نموده و احتمال شانسشان را برای زنده ماندن و حداقل جراحت‌دیدگی در زمان بروز تصادف افزایش می‌دهد.

تجهیزات ایمنی غیرفعال به گونه‌ای عمل می‌کنند تا این اطمینان حاصل شود که قفس ایمنی در خودرو تا جای ممکن به نحو درست و مطمئنی عمل نموده و سرنشینان را در جای خود به سلامت محکم باقی نگه می‌دارد. مثلاً نقاط شکست در بدنه یک خودرو به جذب و توزیع نیروی حاصل از یک تصادف، پیش از آن‌که این نیرو به صندلی راننده و سرنشینان آن برسد، اقدام می‌کند. به نحوی مشابه، کمربند ایمنی، کیسه هوا و پشت سری صندلی‌ها نیز باید راننده و سرنشینان را در جای خود محکم نگه دارند و از حرکت اضافی بدن آن‌ها و برخورد احتمالیشان به داشبورد و دیگر ملحقات موجود در کابین ممانعت نمایند. تجهیزات مذکور از ریسک ناشی از جراحات در هنگام وقوع تصادف کاسته و امکان زنده ماندن را برای راکبان خودرو فراهم می‌آورند.

اما ممکن است در زمانی و به نحوی اجتناب‌ناپذیر محوطه خارج از قفس ایمنی یک خودرو جراحات شدیدی را به سرنشینان آن وارد کند. برای مثال، اگر راننده خودرویی درگیر یک تصادف شده و در همزمان کمربند ایمنی‌اش دچار فرسودگی شده باشد، ممکن است به بیرون از خودرو پرت شده و یا به سمت شیشه و تجهیزات دیگر خودرو رها شود و همزمان، موجبات آسیب‌دیدگی شدید به اعضای بدنش فراهم شود. در تصادفات شدیدتر، راننده‌ای فاقد یک کمربند ایمنی سالم اغلب به بیرون از خودرو پرت می‌شود.

پس می‌بینیم که برخلاف آنچه که این تجهیزات به عنوان ایمنی غیرفعال طبقه‌بندی شده‌اند، وجود آن‌ها به شدت در یک خودرو برای کاهش جراحات حاصل از یک تصادف، مهم و حیاتی است. البته این تجهیزات دائماً در حال اصلاح و توسعه هستند. از جدیدترین آن‌ها نیز می‌توان به کیسه هوای تعبیه شده در ستون خودروهای مدرن امروزی اشاره نمود که نقش مهمی در محافظت از سر سرنشینان جلو در برخوردهای شدید از روبرو دارند.