ملاقات با مرسدس بنز 230SL پاگودا 1966

نام خانواده SL در خط تولید مرسدس بنز یکی از پیوسته‌ترین ارتباطات خونی و خانوادگی در سبد محصولات این برند را به نمایش می‌گذارد. مدلی که آغاز آن با W198 (همان 300SL گالوینگ) مشهور رقم خورد و تا به امروز در هفتمین نسل خود بر خط تولید این شرکت اشتوتگارتی قرار دارد.

اگرچه بسیاری از افراد نام مرسدس بنز را معادل با خانواده کلاس S می‌دانند، اما خانواده SL به عنوان سری اسپرت (از کلاس گرند تورر/GT) این برند، دست کمی از نماد معرفی تاریخچه و سابقه درخشان این نام آلمانی ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، آشنایی مختصر با دومین نسل رسمی خانواده SL مرسدس بنز با کد شناسایی W113 معروف به «سقف پاگودا» به بازسازی تیمور ریشار (راننده سابق مسابقات بین المللی، بازسازی کننده خودروهای کلاسیک و کلکسیونر ایرانی) است. طراحی ظاهری و تناسبات هندسی به کار رفته در این خودرو در تاریخ محصولات مرسدس بنز زبانزد است.

سری SL مرسدس بنز با نام Sport Leicht به معنای اسپرت سبک، با معرفی نسخه تولید محدود و افسانه‌ای W198 در سال 1954 میلادی آغاز شد. خودرویی که با نام تجاری 300SL GullWing و در تیراژ محدود به تولید رسید، اما از دیدگاه طراحی ظاهری و فنی، در جهان غوغا برپا کرد. با تولید این نسخه، مرسدس بنز می‌دانست مسیری را استارت زده است که نه تنها راه برگشت ندارد، بلکه باید در آن راه همواره رو به بهبود حرکت کند. در نتیجه مرسدس بنز تلاش کرد تا یاد و خاطر W198 گران‌قیمت و تولید محدود را با W121 BII ارزان قیمت و تولید انبوه زنده نگه‌ دارد. اما W121 آن چیز برازنده‌ای نبود که عوام از مرسدس بنز انتظار داشتند.

در نتیجه با ورود نسل دوم کلاس SL، مرسدس فرصت تازه‌ای برای بازیابی اعتبار این کلاس محبوب یافت. از این رو نسل دوم کلاس SL با قلم قدرتمند پائول بِرَک، فردریش گایگر و بلا بارِنی، سه اسطوره طراحی دهه 1950 اروپا شکل گرفت.

تغییر اصلب طراحی از W198 و W121 به W113، مشخصا بیان‌گر تغییر زبان طراحی مرسدس بنز در گذار از دهه 1950 به دهه 1960 میلادی بود. W113 از سال 1963 تا 1971 بر خط تولید قرار داشت و سبک طراحی این خودرو الهام‌بخش اصول و زبان طراحی رایج مرسدس بنز در سایر محصولات این دوره بود.

نمای جلو خودرو چراغ‌های جدید بیضی‌شکل عمودی را در بر می‌گیرد، که جایگزین مستقیم چراغ‌های گرد در دهه 1950 است. جلوپنجره باریک، مزین به نشان بزرگ سه پره مرسدس بنز، یکی از بارزترین و تاریخی‌ترین امضاهای طراحی در تمامی محصولات این شرکت است. باریک بودن کل ساختار بدنه در نمای جانبی با همان سادگی و مینیمال‌گرایی تا انتهای خودرو ادامه می‌یابد تا به چراغ‌های عقب بسیار باریک، با طراحی مشترک در خانواده کلاس S و E آن دوران برسد.

آنچه در نگاه اول چشمان بیننده را به ساختار W113 خیره می‌کند، ابعاد جمع و جور و جثه ریز این خودروست. W113 بر فاصله محورهای 2400 میلی‌متری سوار است، اما طول نهایی خودرو تنها معادل با 4285 میلی‌متر (4335 در نسخه سفارش آمریکا)، بسیار مختصر و مفید جلوه می‌کند و البته جای تعجب ندارد چرا که SL همواره اسپرت کوپه 2 نفره از کلاس جی‌تی بود که تا پیش از پیدایش نسخه 4 نفره در سری SLC در نسل سوم کلاس SL (معروف به C109)، در نمونه چهار سرنشین به تولید نرسیده بود. اما عرض 1760 میلی‌متری و ارتفاع 1305 میلی‌متری آن، ریز و فشرده بودن ساختار خودرو را بیشتر بروز می‌دهد. این باریکی و فشردگی اتاق در ترکیب با سبک طراحی چراغ‌های جلو و جلوپنجره خودرو، مستقیما از مدل W198 الهام گرفته بود.

دو نکته اساسی در طراحی نهایی W113 دارای اهمیت است. اول آن که با وجود داشتن ابعادی بسیار فشرده، فضای کابین خودرو بسیار دلباز با شیشه‌های جانبی بزرگ (در اصطلاح تخصصی طراحی خودرو ملقب به گلخانه) طراحی شده است. از این رو، نسخه هاردتاپ کوپه (با سقف فلزی قابل حذف)، مخصوصا در نمای جانبی ابعاد قابل توجه اتاق خودرو را نمایان می‌کند. تنها به هنگام برداشتن سقف فلزی یا مواجهه با نسخه رودستر (سقف تاشو) این خودرو می‌توان ارتفاع بسیار کم و نیم‌رخ بسیار باریک خودرو را درک کرد.

مورد دوم، سبک طراحی سقف خودرو در نسخه فلزی است که با لبه‌های برجسته و بخش مرکزی فرو رفته طراحی شد. این سبک طراحی ظاهری الهام گرفته شیروانی‌های قوس‌دار معماری سنتی کشور ژاپن (ملقب به پاگودا) انجام شد و از همین رو تحت نام مستعار سقف پاگودا (Pagoda Roof) مشهور است. این شهرت تاجایی پیش رفت که در بسیاری از نقاط جهان ازجمله ایران، W113 را با نام بنز پاگودا نیز می‌شناسند.

W113 یک اسپرت کوپه سبک و با پرستیژ است، اما این خودرو به هیچ عنوان تلاشی برای لوکس بودن به همراه نداشت. نمای داخلی خودرو در اوج سادگی به دور از هرگونه اغراق ساخته و پرداخته شده است. داشبرد فلزی خودرو با بدنه هم‌رنگ است اما بخش بالایی آن (نزدیک به شیشه) به صورت عرضی با تریم چوبی پوشیده شده است، که به عنوان تریم تزئیناتی، بر جذابیت نمای داخلی می‌افزاید.

کلاستر خودرو در بخش راننده از دو گیج دایره برای سرعت و دورسنج موتور و در بین آن‌ها یک گیج مستطیل شکل متشکل از چند نشانگر برای وضعیت دمای موتور، شارژ باتری و حجم سوخت موجود در باک به همراه چراغ‌های هشداری تشکیل شده است. این ستاپ از مجموعه کلاستر را تقریبا می‌توان در تمامی محصولات دهه 1960 مرسدس بنز رویت کرد.

فرمان خودرو از نوع استخوانی دو شاخه با تزئینات کرومی و یک رینگ نسبتا بزرگ به عنوان کلید بوق ایفای نقش می‌کند. ترکیب کروم به کار رفته در نمای داخلی در ترکیب با تریم تزئیناتی گیج‌های کلاستر، دریچه‌های سیستم تهویه مطبوع، پنل رادیو پخش، ساعت آنالوگ، دستگیره‌ها و تریم رو دری، کسالت را از طراحی کابین دور می‌کند. اگرچه تریم داخلی تماما به رنگ مشگی از جنس چرم مصنوعی است، اما در آن دوران، مرسدس بنز همانند رقبای تراز اول آمریکایی خود، تریم رنگی متنوعی را برای فضای کابین در نظر گرفته بود، که طبیعتا نمای داخلی با تریم رنگی، جذابیت بصری به مراتب بیشتری به همراه دارد.

تا پیش از وورد به دهه 1970، مرسدس بنز میانه چندان خوبی با پیشرانه‌های V8 نداشت و از این رو بیشتر محصولات تولید انبوه این خودروساز بیشتر با پیشرانه‌های چهار و شش سیلندر خطی به بازار عرضه می‌شدند. W113 نیز ازاین مهم مستثنی نیست. این کلاس از خودرو با سه پیشرانه شش سیلندر خطی M127، M129 و M130 روانه بازار شد که به ترتیب 2.3، 2.5 و 2.8 لیتر حجم داشتند. انتخاب اول بدون تردید نسخه قدرتمندتر 2.8 لیتر است، اما خودروی مورد بررسی به پیشرانه 2.3 لیتری به همراه گیربکس 4 سرعت دستی مجهز است. گیربکس 4 سرعت اتوماتیک و 5 سرعت دستی نیز برای این خودرو قابل سفارش بود، اما در آن دوران و بر خلاف بازار آمریکا، گیربکس دستی در خودروهای اروپایی محبوبیت بیشتری به همراه داشت.

این پیشرانه با تجهیز به سیستم پاشش سوخت انژکتوری چند نقطه‌ای (MPI) ساخت شرکت بوش، توانی برابر با 118 اسب‌بخار و گشتاوری معادل 185 نیوتون‌متر تولید می‌کند. این ستاپ شتاب اولیه‌ای برابر با 10.8 ثانیه و سرعت نهایی حدود 200 کیلومتر برساعت برای آن به همراه دارد، که با استانداردهای امروزی به هیچ عنوان جالب توجه نیست. اما در عین حال باید بدانید که W113 از کاپوت، سقف، در صندوق و بدنه آلومینیومی بهره می‌گیرد‌ که باعث می‌شود وزن نهایی آن تنها برابر با 1300 کیلوگرم باشد.

این اعداد و ارقام در نسخه 280 تفاوت‌های بارزتری به همراه دارد. پیشرانه 2.8 لیتری قدرتی برابر با 168 اسب‌بخار و گشتاوری معادل 240 نیوتون‌متر داشت. این ستاپ می‌توانست W113 را تنها در عرض 8.0 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر برساعت برساند. اختلاف قابل توجه 2.8 ثانیه‌ای در دستیابی به شتاب اولیه میان دو مدل 230 و 280، حاکی از وزن بسیار کم خودرو بود که تنها با یک پیشرانه نسبتا قوی‌تر حاصل می‌شد. W113 با استانداردهای آن دوران در کلاس GT به تولید رسید و به هیچ عنوان قرار نبود در کلاس سوپر اسپرت ایفای نقش کند. از این رو سیستم تعلیق این خودرو در هر دو محور از نوع مستقل فنر لول است، که این مهم موجب می‌شود فرمان‌پذیری خودرو در پیچ‌ها بسیار لذت‌بخش و کاملا پایدار باشد.

نسخه‌های مسابقاتی و ارتقا یافته پیشرانه 230، قادر بود تا در حدود 150 اسب‌بخار قدرت تولید کند و در چند مسابقه رالی قهرمانی‌هایی مناسبی را به خود اختصاص دهد. این مهم نشان داد که پیشرانه‌های 2.3 لیتری SL هرگز از نظر فنی با توان نهایی ممکن روانه بازار تولید انبوه نشدند، به همین دلیل از نظر پذیرش عمومی، این نسخه 280 بود که در خانواده W113 محبوبیت یافت.

با ورود به دهه 1970 میلادی و اوج‌گیری رقابت در کلاس ماسل کارهای آمریکای شمالی، مرسدس بنز پیشرانه‌های V8 را به خانواده جدید SL و SLC (با کد فنی R109 و C109) وارد کرد. از این پس داستان رقابت میان گرندتوررهای اروپایی و آمریکایی بر حسب شتاب اولیه و سرعت نهایی رنگ و بوی جدیدی به خود گرفت.

W113 نه الزاما بر اساس مشخصات و توانایی‌های فنی، بلکه بر اساس سبک طراحی خیره‌کننده، استفاده از زبان طراحی جدید، فرمان‌پذیری بسیار خوب، لذت سواری بسیار بالا، وفاداری به اصول ابتدایی مرسدس بنز و حفظ اصالت خانواده پر ارزش SL، به عنوان یکی از موفق‌ترین محصولات وینتج مرسدس بنز شناخته می‌شود.

در بازه تولید 8 ساله این خودرو (از 1963 تا 1971)، در مجموع نزدیک به 49 هزار دستگاه W113 به تولید رسید که حدود 20 هزار دستگاه آن روانه بازار آمریکا شد. بیشتر نمونه‌های صادراتی آمریکای شمالی از مدل 280 و مجهز به سیستم تهویه مطبوع، گیربکس اتوماتیک و تایرهای دور سفید بودند.

W113 SL ملقب به پاگودا، در تمام جهان در زمره زیباترین شاهکارهای تاریخ مرسدس بنز به حساب می‌آید. اگرچه این خودرو قرار نبود به اندازه W198 خاص باشد، اما یک نسخه سالم و سلامت از این خودرو امروزه می‌تواند بر اساس مدل و تیپ فنی، تا 80 هزار دلار قیمت داشته باشد.

_{عکاس: محمدرضا اناری}