معرفی مسراشمیت KR200 مدل 1955

جای تردید نیست که صنعت خودروسازی رابطه عمیق، طولانی و مستقیمی با صنایع هوایی داشته است. رابطه‌ای که بیشتر در خلال جنگ دوم جهانی نمود پیدا کرد، اما پیشتر نیز شرکت‌های خودروسازی بین‌المللی، به صورت پیوسته با صنایع هوایی در ارتباط بوده و به صورت دو طرفه، از تکنولوژی‌های جدید صنعت هواپیماسازی بهره گرفته است و همچنین توانایی‌های صنعتی خط تولید را در افزایش بازده نیروهای نظامی در اشتراک قرار می‌دادند.

همین همکاری نزدیک موجب تولید خودروهای عجیب و غریب بسیار زیادی در صنایع خودروسازی شد. از خودروهای قدرتمند مجهز به پیشرانه هواپیما‌ها گرفته تا حضور برخی شرکت‌های هواپیماسازی در صنعت خودروسازی. یکی از این داستان‌های مشترک، ورود شرکت هواپیماسازی مِسِراِشمیت (Messerschmitt) آلمان غربی به حوزه طراحی و تولید خودروهای میکروکار (Microcar) و بابل‌کار (Bubble Car/خودروهای حبابی) در عصر وینتج بود.

نمونه مورد بررسی این مقاله متعلق به سال 1955، یکی از نادرترین‌های موجود در منطقه خاورمیانه است، که از سوی تیمور ریشار، راننده سابق مسابقات اتومبیلرانی، کلکسیونر و بازسازی کننده حرفه‌ای، همانند روز اول احیا شده است.

شرکت مسراشمیت (مِسِر-اِشمیت) یک شرکت هواپیماسازی قدیمی آلمان غربی به تاسیس 1938 بود که نامش را از موسس و رئیس این شرکت، یعنی ویلی مسراشمیت الهام گرفت. این شرکت در سال 1968 ادغام و سپس از سال 1989 به عنوان بخشی از شرکت هواپیماسازی مشهور اِرباس (Airbus) اتحادیه اروپا درآمد.

مسراشمیت یک شرکت هواپیماسازی قدیمی و ناشناخته است، اما در دوران جنگ اول و دوم جهانی، پروژه‌های بزرگ و کوچک بسیاری را در صنایع هوایی آلمان و لوفتوافه (Luftwaffe/نیروی هوای آلمان نازی) رقم زد. بسیاری از پروژه‌های صنایع هوایی مسراشمیت مربوط به دهه 1940 میلادی و عصر موتورهای جت است، که با پایان گرفتن جنگ جهانی دوم در سال 1945، از فرایند تولید بازماندند.

اما ورود مسراشمیت به صنایع خودروسازی روایتی بسیار جالب‌تر از دوران تولید هواپیماهای نظامی دارد. این شرکت در سال 1952 و با ممنوعیت از ساخت هواپیما، وارد طراحی، ساخت و تولید خودروهای عجیب و غریب سه چرخه و اسکوتر‌های اتاق‌دار شد، که در کلاس خودروهای بسیار کوچک میکروکار و مجهز به پیشرانه موتورسیکلت به تولید رسیدند. یکی از عجایب این شرکت، با نام KR200، مخفف کابینِن‌رولر 200 در زبان آلمانی یا کابین اسکوتر 200 در زبان انگلیسی شناخته می‌شود که بین سال‌های 1955 تا 1964 روانه خط تولید شد.

با پایان جنگ جهانی دوم، اولویت‌های زندگی در کشورهای درگیر جنگ، مخصوصا آلمان، به شدت تغییر کرد. تولیدات نظامی موقتا به حالت تعلیق درآمد و هر سرمایه‌ای صرفا برای بازسازی کشور آسیب زده صرف شد. در نتیجه مسراشمیت نیز از تولید هواپیماهای نظامی بازماند و مجبور بود تا منابع خود را در راستای حفظ جایگاه، معطوف به انجام کارهای صنعتی دیگر کند.

اینجا بود که فیلیتز فِند (Filitz Fend)، مهندس صنایع هوایی پیشنهاد تولید اسکوترهای کوچک موتور‌دار را به مسراشمیت داد، تا این شرکت توجه خود را به کاری جدید معطوف سازد، که همان تولید وسائل نقلیه سایز کوچک موتوری بود.

فلیتز فند یکی از افسران تیم مهندسی لوفتوافه آلمان نازی بود که پس از جنگ، به طراحی و تولید سه‌چرخه‌های رکابی و موتوری تحت برند شخصی خود یعنی فند فیلیتزر مشغول شد. با پیشنهاد مستقیم فیلیتز فند به شرکت هواپیماسازی مسراشمیت، این شرکت نیز به تولید خودروهای میکروکار اسکوتر در قالب سه‌چرخه‌های اتاق‌دار روی آورد. KR200 نیز همانند سایر محصولات فند فلیتزر، یک اسکوتر سه چرخ موتوردار بود که بر اساس مدل KR175 شکل گرفت. خودرویی که خود اصول ابتدایی طراحی را از فند 150 الهام گرفته بود.

کابینِن‌رولر 200 از دیدگاه طراحی اختلاف بسیار کمی با KR175 دارد. طراحی بسیار عجیب و غریب خودرو از المان‌های رایج میان محصولات فِند و مسراشمیت الهام گرفته و در نمای جلو شباهت بسیار زیادی به یک حشره، شاید یک ملخ داشته باشد. بخش پایینی بدنه به دلیل وجود گلگیرهای بیرون‌زده و دربرگیرنده چرخ‌های جلو، پهن است اما با افزایش در ارتفاع اتاق، رفته رفته باریک شده تا بتواند دو سرنشین حاضر در خودرو را به صورت متوالی (پشت سر هم) در خود جای دهد.

چراغ‌های دوبل جلو، قوس نرم گلگیرها، ساختار بی‌آلایش بدنه، برجستگی اندک پشت اتاق شیشه‌ای خودرو و البته چراغ‌های دوبل عقب، هماهنگی بصری بسیار جالبی با یکدیگر دارند و سبک طراحی استریم‌لاین (Stream Line) رایج در آن دوران را به نمایش می‌گذارد، که مستقیما از زبان طراحی هواپیماها الهام گرفته شده بود. اما باید اعتراف کرد که این سه‌چرخه به هیچ عنوان زیبا نیست.

در طراحی این خودرو نه خبری از در هست و نه سقف. ساختار آن چه که ما بتوانیم به عنوان در خطابش کنیم، یک کَنوپی (Canopy/یا کانوپی) است که از سمت راننده باز شده و حول محور لولا‌ها در سمت شاگرد دوران کرده و بالا می‌رود. کنوپی به در و شیشه یکپارچه در هواپیماها گفته می‌شود که با توجه به سابقه هواپیماسازی شرکت مسراشمیت، استفاده از این سبک طراحی و این نوع نام‌گذاری در ساختار خودرو، جای تعجب ندارد. از این رو محصولات مسراشمیت در زمره اولین خودروهای صنایع خودروسازی بودندن که به صورت تولید انبوه از ساختار کنوپی برای درها و سقف بهره گرفتند.

استفاده از کَنوپی در صنعت خودروسازی کاری بسیار نادر و صرفا محدود به خودروهای مفهومی (کانسپت) یا محصولات دست‌ساز و تولید محدود نظیر لامبورگینی ایگوئیستا، مازراتی بِردکِیج، هولدن هاریکِین، بیوئیک وایلدکَت، ساب Aero-X، فولکس واگن L1 و استرلینگ نووا است.

مسراشمیت KR200 دارای ابعاد بیرونی 2819×1219×1199 میلی‌متر است که با داشتن فاصله محورهای 2029 میلی‌متری، دارای ساختار شاسی مستقل (اتاق مجزا از شاسی) است. با وجود استفاده از ورق‌های فولادی در بدنه، این سه‌چرخه عجیب و غریب تنها 230 کیلوگرم وزن دارد و در سه نمونه کوپه، کانورتیبل (سقف تاشو) و رودستر (نسخه فاقد سقف) به تولید رسید که نمونه مورد بررسی این مقاله از نمونه کوپه است.

نگاهی به کابین مسراشمیت KR200 می‌اندازیم، تا همانند طراحی نمای بیرونی آن متعجب شویم. دو صندلی قرار گرفته در پشت سر یکدیگر، چیزی شبیه به نحوه قرارگیری خلبانان در جت‌های جنگنده دو نفره، تمام چیزی است که خواهید دید. نه خبری از امکانات است و نه آپشن.

حتی غربیلک فرمان نیز از یک ساختار دوشاخه، درست همانند دسته‌های دوچرخه‌های قدیمی دوران تشکیل شده است. سه پدال در زیر پای راننده قرار دارد و اهرم دنده نیز در سمت راست است، تا شباهت‌های این وسیله نقلیه بسیار عجیب با یک خودرو واقعی، در همین بخش پایان یابد.

یک گیج سرعت مختصر به همراه چند چراغ نشانگر و چند کلید کنترلی، تمام چیزی است که در مقابل دید راننده قرار دارد. البته فضای داخل کابین با پوشش واینِل (چرم مصنوعی) هم رنگ با بدنه پوشیده شده و انسجام جالبی را به تصویر می‌کشد، اما این تمام داستان از فضای داخلی کابین مسراشمیت KR200 است. همان‌طور که گفتیم، این سه چرخه، در عمل یک موتورسیکلت اتاق‌دار است و از ابتدا نیز قرار نبود بخشی از محتوای درونی آن با یک خودرو استاندارد روز آن دوران رقابت کند.

در مسراشمیت KR200، همه چیز ما را به سمت و سوی دنیای موتورسیکلت‌ها هدایت می‌کند، حتی پیشرانه و سیستم تعلیق. پیشرانه به کار رفته در این خودرو یک نمونه 2 زمانه 191 سی‌سی تک سیلندر هوا خنک از ساخته‌های فیشتِل و ساکس (Fichtel & Sachs) است که در زمینه تولید قطعات یدکی صنعت وسایل نقلیه موتوری فعالیت داشت. این پیشرانه به صورت مکانیکی روشن شده و فاقد استارت است. ضریب تراکم آن بسیار پایین و برابر با 6.6:1 است، که توان تولید حدود 10.2 اسب بخار در دور 5250 و 15 نیوتون.متر گشتاور در دور 3800 را دارد.

گیربکس به کار رفته در این سه چرخه، یک واحد 4 سرعت سیکوئنشال (Sequential) یا ترتیبی (درست همانند گیربکس موتورسیکلت) است. به این ترتیب که با تعویض به دنده‌های بالاتر و دستیابی به دنده 4، خلاص کردن گیربکس تنها از طریق معکوس‌های پیاپی و عبور از باقی دنده‌ها ممکن می‌شود.

اما در این میان یک نکته بسیار مهم وجود دارد، پس چطور باید به سمت عقب حرکت کرد؟ بسیار رایج است که در خودروهای قدیمی از کلاس بابل‌کار یا میکروکار و به دلیل داشتن ابعاد بسیار کوچک و وزن بسیار کم، قید دنده عقب را زده و تنها با بلند کردن و چرخاندن بخش جلوی خودرو، اقدام به حرکت در جهت مخالف می‌کردند. اما در خصوص مسراشمیت KR200 اینطور نیست.

شاید جالب‌ترین بخش از مجموعه فنی این سه چرخه عجیب و غریب این باشد که پیشرانه دو زمانه KR200 به گونه‌ای طراحی شده است که با انجام تغییرات بسیار جزئی، جهت دوران پیشرانه برعکس شده و معکوس می‌چرخد. در نتیجه برای حرکت به سمت عقب کافی است که موتور را خاموش کرده و با اعمال تغییرات مورد نیاز، جهت گردش میلنگ را برعکس کنید. حالا بجای 4 دنده رو به جلو، با 4 دنده رو به عقب مواجه خواهید بود.

چرخش معکوس میلنگ تنها در تعداد بسیار محدودی از پیشرانه‌ها، آن هم در نمونه‌های 2 زمانه فاقد مکانیزم سوپاپ ممکن بود. از این رو با فراموش شدن پیشرانه‌های 2 زمانه بنزینی، عملا دیگر شاهد دوران معکوس پیشرانه‌های احتراق داخلی نیستیم.

مجموعه فنی KR200 شامل موتور و گیربکس به صورت ادغام شده در یکدیگر در جلوی محور عقب و درست در پشت اتاق نصب شد. از این رو یک سه چرخه موتور وسط با سیستم انتقال نیرو RMR به حساب می‌آید. سیستم تعلیق در هر سه چرخ از نوع مستقل مک‌فرسون دارای فنرهای لاستیکی و کمک‌های روغنی است. چیزی تحت عنوان جعبه فرمان وجود ندارد و ارتباط میان غربیلک و چرخ‌ها به صورت مستقیم و به کمک میل‌فرمان انجام می‌گیرد.

بیشینه سرعت قابل دستیابی با این عتیقه استثنایی، به حدود 100 کیلومتر برساعت محدود می‌شود، اما بیشینه سرعت ثابت آن (سرعت کروز) برابر با حدود 80 کیلومتر برساعت است. در نتیجه شتاب اولیه و دستیابی به سرعت 100 کیلومتر برساعت را به کل فراموش کنید. در عوض می‌توانید به مصرف سوخت بسیار خوب آن دل ببندید، که تنها برابر با حدود 3.4 تا 5.0 لیتر در هر 100 کیلومتر (وابسته به شیوه رانندگی) است.

مسراشمیت KR200 را می‌توان یک میکروکار بسیار موفق دانست. این سه چرخه در بازه تولید در تیراژ تقریبی 30 هزار دستگاه به فروش رسید که مهم‌ترین عنصر موفقیت آن، داشتن قیمت قیمت بسیار پایین در مقایسه با خودروهای رایج دوران بود.

مسراشمیت KR200 خودروی تولید محدودی نبود، اما نکته جالب در مورد این سه چرخه عجیب و غریب آن است که قیمت امروزی نمونه‌های سالم آن برابر با حدود 30 تا 40 هزار دلار است، که از اهمیت تاریخی و ارزش کلکسیونی این سه چرخه زشت اما تاریخ‌ساز خبر می‌دهد. بسیار هیجان‌انگیز است که یک نسخه وینتج از این خودرو در وضعیت کاملا بازسازی شده در داخل مرزهای کشورمان حضور دارد.

_{عکاس: محمدرضا اناری}