ایران بیست و یکمین کشور موتوری جهان است
اردیبهشت 1402: یک موسسه بین‌المللی، از رشد ۲ درصدی ناوگان موتوری ایران طی ۵ سال خبر داده و اعلام کرد ایران ازنظر تعداد خودروهای فعال در رتبه ۲۱ جهان و ازنظر سرانه برخورداری از خودرو در رتبه ۴۸ جهان قرار گرفته است.
سازمان بین‌المللی سازندگان وسایل نقلیه موتوری، در جدیدترین گزارش خود از تردد یک میلیارد و ۵۹۰ میلیون خودرو سواری و تجاری در جهان خبر داده است. بر اساس گزارش این موسسه بین‌المللی که بر پایه آمار سال ۲۰۲۰ تهیه شده است، طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ تعداد خودروهای فعال در جهان ۴ درصد رشد کرده است. این گزارش همچنین کل خودروهای سواری و تجاری فعال در ایران را ۱۵ میلیون و ۹۶۳ دستگاه برآورد کرده است. این رقم طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ با رشد ۲ درصدی مواجه شده است. تعداد خودروهای فعال در ایران در سال ۲۰۱۵ بالغ بر ۱۴ میلیون و ۱۳۰ دستگاه اعلام شده بود. بر این اساس طی پنج سال تعداد خودروهای فعال در ایران یک میلیون و ۸۳۳ هزار دستگاه افزایش یافته است.
ایران ازنظر تعداد خودروهای فعال در رتبه ۲۱ جهان قرار گرفته است. به این معنا که فقط ۲۰ کشور جهان خودرو بیشتری نسبت به ایران دارند. چین بیشترین ناوگان موتوری جهان را دارد. تعداد خودروهای فعال در چین ۳۱۸ میلیون دستگاه برآورد شده است. آمریکا با ۲۸۹ میلیون دستگاه در رتبه دوم و ژاپن با ۷۶ میلیون دستگاه در رتبه سوم از این نظر قرار گرفته‌اند. ازنظر سرانه خودرو نیز وضعیت ایران در مقایسه با بسیاری از کشورها مطلوب است. به ازای هر هزار نفر در ایران ۱۸۳ دستگاه خودرو وجود دارد. این رقم بیشتر از متوسط قاره آسیا و اقیانوسیه است که به ازای هر هزار نفر ۱۴۳ خودرو در این قاره فعال است. ایران ازنظر سرانه خودرو در رتبه ۴۸ جهان قرار گرفته است. بر این اساس مردمان ۴۷ کشور دنیا وضعیت بهتری نسبت به ایرانی‌ها ازنظر دسترسی به خودرو دارند. نیوزیلند با ۸۶۹ خودرو به ازای هر هزار نفر، در صدر رده‌بندی جهانی از این نظر قرار دارد. آمریکا با ۸۶۰ دستگاه و لهستان با ۷۶۱ دستگاه به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم از این نظر قرار گرفته‌اند.
برخی کشورها که سرانه خودرو کمتری نسبت به ایران دارند عبارت‌اند از کلمبیا با ۱۱۱ دستگاه، اکوادور با ۱۵۲ دستگاه، پرو با ۸۸ دستگاه، هند با ۳۳ دستگاه، اندونزی با ۷۸ دستگاه، عراق با ۱۱۱ دستگاه، پاکستان با ۲۰ دستگاه، فیلیپین با ۳۸ دستگاه، الجزایر با ۱۴۴ دستگاه، مصر با ۶۴ دستگاه، مراکش با ۱۱۲ دستگاه و آفریقای جنوبی با ۱۷۶ دستگاه.
معافیت خانواده های ایرانی از مالیات عایدی
دی 1401: بر اساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه، هر شخص غیرتجاری بالای 18 سال که صاحب یک وسیله نقلیه باشد و دوره تملک آن بیش از 2 سال باشد، معاف از مالیات بر عایدی سرمایه است. علاوه این، هر شخص به تعداد همسر و فرزندان بالای 18 سال که وسیله نقلیه به آنها تعلق ندارد، هر 5 سال یک بار می‌تواند از معافیت وسایل نقلیه (تا حداکثر 4 وسیله) استفاده نماید. شرط برخورداری از این معافیت، دوره تملک بیش از 2 سال برای هر وسیله نقلیه است.
طبق آمار پایگاه رفاه ایرانیان، بیش از 98 درصد از خانوارهای ایرانی بین 0 تا 3 خودرو دارند. بنابراین با اعمال این معافیت، بیش از 98 درصد خانوارها معاف از مالیات شده و گروه خاصی که نسبت به سوداگری در بازار خودرو اقدام می‌کنند، مشمول مالیات خواهند شد. این آمار همچنین نشان می‌دهد که ۵۰ درصد خانواده‌های ایرانی خودرو ندارند.
تعداد خودروهای ایران در سال 1401
آمار مالکیت خودرو در کشور، برای اولین‌بار از سوی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان اعلام شد. بر اساس این آمار، 50 درصد از خانوارهای ایرانی، خودرو شخصی ندارند. دلیل اصلی این موضوع، نبود قدرت خرید در طبقات ضعیف جامعه است.
طبق این آمار، 24 میلیون دستگاه خودرو در کشور وجود دارد و با توجه به این که 27 میلیون خانوار ایرانی داریم، ابتدا به نظر می‌رسد که 90 درصد خانواده‌ها خودرو شخصی دارند. اما واقعیت امر این است که نصف خانواده‌های ایرانی خودرو شخصی ندارند. بنابراین، پدیده چند خودرویی در جامعه ایران به‌وجود آمده است.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، خانوارهای ایرانی، از منظر داشتن یا نداشتن خودرو شخصی، به پنج گروه تقسیم شده‌اند که عبارتند از:
- خانوارهای فاقد خودرو
- خانوارهای دارای یک خودرو
- خانوارهای دارای دو خودرو
- خانوارهای دارای سه خودرو
- خانوارهای دارای بیش از سه خودرو
در این بین، خانوارهای دارای بیش از سه خودرو، کم‌ترین سهم را دارند. از طرفی، 85 درصد از خانواده‌های ایرانی یا خودرو ندارند و یا نهایتا دارای یک خودرو هستند. اما 15درصد آنها بین دو و بیش از سه خودرو هستند.
طبق آماری که در خردادماه 1401 منتشر شد، 24 میلیون خودرو در ایران وجود دارد که با فرض جمعیت 85 میلیونی، سرانه خودرو در کشور بیش از 3.5 است. به‌عبارتی، به‌طور متوسط به ازای هر 3.54 شهروند ایرانی، یک خودرو در کشور وجود دارد. از طرفی، با لحاظ کردن اینکه بعد خانوار در ایران 3.1 نفر است و با درنظر گرفتن آمار 50 درصدی خانوارهای فاقد خودرو، نزدیک به 55 میلیون شهروند ایرانی دارای خودرو نیستند. همچنین با توجه به آمار 35 درصدی خانوارهای دارای یک خودرو و با لحاظ کردن بعد خانواده 3.1 نفری، اندکی بیش از 29 میلیون نفر ایرانی دارای یک خودرو هستند.
خودرو نداشتن نصف خانوارهای ایرانی، دلایل مختلفی دارد. اما مهم‌ترین علت، نبود قدرت خرید است. دلایلی مانند محدودیت تولید و بی‌میلی بخشی از شهروندان به داشتن خودرو شخصی نیز می‌تواند در بروز این آمار نقش داشته باشد.
در بسیاری از کشورها نیز اکثر خانواده‌ها خودرو شخصی دارند. زیرا اولا اکثریت جامعه از قدرت خرید حداقلی در بازار برخوردارند و ضمنا قیمت خودروها به شکلی محدود و منطقی بالا می‌رود. در واقع در بیشتر کشورها خودرو به‌عنوان یک کالای مصرفی شناخته می‌شود و به همین دلیل تحت‌تاثیر مسائل غیر‌تولیدی با جامپ قیمتی مواجه نمی‌شود. به‌عنوان مثال، قیمت جهانی خودرو طی سه سال‌گذشته رشد کرده، اما این اتفاق دو دلیل عمده داشته که هر دوی آنها به‌طور مستقیم روی میزان تولید و عرضه تاثیر گذاشته‌اند. شیوع ویروس کرونا و بروز بحران جهانی کمبود ریزتراشه‌ها، دو علت اصلی رشد قیمت جهانی خودرو به‌شمار می‌روند. زیرا این دو عامل به‌طور مستقیم روی تولید اثر منفی گذاشته و تیراژ خودروسازان را کاهشی کردند. در واقع چون تولید جهانی خودرو افت کرد، تعادل عرضه و تقاضا به‌هم خورد و قیمت در حدی نامتعارف بالا رفت.
آن‌چه بیش از هر مسئله دیگری قیمت خودرو در بازار ایران را بالا برده، رشد انتظارات تورمی و صعود قیمت ارز بوده است. قیمت خودرو در مبدا همواره طی این سال‌ها سرکوب شده، اما منحنی قیمت کارخانه‌ای خودروها نیز تحت‌تاثیر تورم و قیمت ارز رشد قابل‌توجهی داشته است. بنابراین شهروندان بسیاری حتی توان خرید از مبدا را نیز نداشته و ندارند. خودرو در ایران تبدیل به یک کالای سرمایه‌ای شده و شهروندان آن را هم‌ردیف با ارز و طلا می‌بینند. به همین دلیل است که وقتی انتظارات تورمی بالا می‌رود و منحنی قیمت در بازارهای مختلف رشد می‌کند، بازار خودرو نیز سر به صعود می‌گذارد. سیاستگذار نیز همواره سعی کرده این روند صعودی را با ابزارهای عموما دستوری کنترل کند که تنها سبب ایجاد رانت در بازار شده است.
آمار منتشر شده نشان می‌دهد که در مجموع بیش از 98 درصد خانوارهای ایرانی، بین صفر تا سه خودرو شخصی دارند. از طرفی، حدود 13.5 میلیون خانوار ایرانی فاقد وسیله نقلیه حداقل چهارچرخ شخصی هستند. علاوه بر آن، 35 درصد از خانوارهای ایرانی حداقل یک خودرو شخصی را دارند؛ بنابراین با فرض 27 میلیون خانواده، حدود 9.5 میلیون خانوار ایرانی داری یک وسیله نقلیه حداقل چهارچرخ هستند. 11 درصد از خانوارهای ایرانی دارای حداقل دو خودرو هستند. بنابراین حدودا 3 میلیون خانوار ایرانی دو وسیله نقلیه شخصی حداقل چهار چرخ را دارا هستند.
لازم به ذکر است که 3 درصد از خانوارهای ایرانی دارای سه وسیله نقلیه شخصی حداقل چهارچرخ هستند که معادل بیش از 800 هزار خانوار ایرانی است. در نهایت، مشخص شده که یک درصد از خانوارهای ایرانی دارای بیش از سه خودرو هستند. این بدان معناست که 270 هزار خانوار ایرانی، بیش از سه وسیله نقلیه حداقل چهارچرخ شخصی دارند.
تعداد خودروهای ایران در سال 1396
تعداد خودروهای کشور تقریباً برابر تعداد خانوارهای کشور است ولی نیازی به گفتن نیست که همه خانوارها صاحب خودرو نیستند. بر اساس آمارها نیمی از خانواده ها مالک خودرو شخصی هستند.
طبق اطلاعات راهنمايي و رانندگي، در سال 1396 حدود 17.4 ميليون خودرو بنزيني و حدود 2.9 ميليون خودرو گازسوز در كشور وجود داشت. از سوی دیگر بر اساس آمارهای بانک مرکزی حدود 49 درصد خانوارهای ایرانی صاحب خودرو هستند.
بنا بر آمارهای موجود تعداد خودروهای کشور در سال 1390 تعداد خودروهای کشور به حدود 14 میلیون دستگاه می‌رسید. از این تعداد حدود 10 میلیون و 785 هزار دستگاه آن بنزینی و تعداد 2 میلیون و 431 هزار دستگاه آن گازسوز بودند. حدود 745 هزار خودروی دیزلی هم تا این سال در کشور فعال بودند.
آخرین آمار موجود مربوط به سال 96 است که بر اساس آن خودروهای بنزینی حدود 7 میلیون دستگاه بیشتر شد. در این سال تعداد خودروهای کشور از 20 میلیون دستگاه فراتر رفت. بر این اساس تعداد خودروهای در سال گذشته حدود 21 میلیون و 364 هزار دستگاه بود. از این تعداد 17 میلیون 415 هزار دستگاه آن خودروی بنزینی و حدود یک‌میلیون و 59 هزار دستگاه دیزلی بودند.
رقم جالب‌توجه این سال تعداد خودروهای هیبریدی است که به 16 هزار و 145 رسید.
در سال گذشته تعداد خودروهای گازسوز به 2 میلیون و 873 هزار دستگاه رسید. این آمار نشان می‌دهد که متأسفانه تعداد خودروهای گازسوز تنها حدود 450 هزار دستگاه بیشتر شده است.
خانوارهای مالک خودرو ایران در سال 1396
در سوی دیگر این معادله تعداد خانوارهای ایرانی است. در گزارش بانک مرکزی از بررسی بودجه خانوار سال 96 آمده است که حدود 49.4 درصد خانوارها از خودروی شخصی برخوردار هستند.
حدود 16 درصد خانواده ها نیز موتورسیکلت دارند و 13.1 درصد هم از دوچرخه برخوردار هستند.
اگر این آمار را کنار اطلاعات مرکز آمار ایران بگذاریم می‌توان به میزان نسبی به تعداد خانوارهای صاحب خودرو دست یافت. آخرین آمار از مرکز آمار ایران تعداد خانوارهای ایرانی را در سال 95 حدود 24 میلیون و 196 هزار خانوار برآورد می‌کند.
نرخ رشد جمعیت در سال 96 حدود 0.6 درصد بود ولی آمار تعداد خانوار احتمالاً تفاوت چندانی نداشته باشد. بر این اساس می‌توان به‌صورت تقریبی تعداد خانواده‌های صاحب خودرو را حدود 12 میلیون خانوار دانست.
اگر به‌صورت تقریبی خودروهای عمومی و دیزلی را از تعداد خودروها کم کنیم حدود 18 میلیون خودرو شخصی در کشور وجود دارد. با این حساب از این میزان 6 میلیون دستگاه آن در اختیار خانوارهایی است که به دلایلی همچون قدرت مالی بیشتر، بیش از یک دستگاه خودرو دارند.
به‌طور متوسط می‌توان گفت حدود یک‌چهارم خانواده های کشور بیش از دو خودرو دارند و در مقابل نیمی از جمعیت کشور صاحب هیچ خودرویی نیستند.
نویسنده : مریم سادات نوری
منبع : باما
