آشنایی با انواع مختلف کمربندهای ایمنی

کمربندهای ایمنی نقش محوری در سلامت و تامین ایمنی راکبان یک خودرو در زمان وقوع تصادفات دارند. درواقع، کمربندهای ایمنی نقش مکمل را برای کیسه‌های هوا ایفاء نموده و بدون کاربرد مؤثرشان، حتی کیسه‌های هوا نیز قادر به ارائه حفاظتی کامل از سرنشینان یک خودرو نیستند. هر چند که برخی مواقع، باز شدن ناگهانی کیسه هوا در خودرو، بدون بستن کمربند ایمنی، جراحت مسافران آن را نیز با خود به دنبال دارد.

کمربندهای ایمنی عمدتاً در چند نمونه مشخص عرضه می‌شوند: دو نقطه‌ای، سه نقطه‌ای، کمربند داخل صندلی (BIS) و کمربندهای 4،5،6 و 7 نقطه‌ای.

ساده‌ترین نسخه از کمربند ایمنی یا همان دو نقطه‌ای، نخستین بار در صنعت هوانوردی و توسط یک خلبان آمریکایی به نام بنجامین فولویس (BENJAMIN FOULOIS) در تاریخ 12 ماه مارس سال 1910 میلادی به کار گرفته شد.

کمربندهای ایمنی سه نقطه‌ای ابتدا در تاریخ 13 آگوست سال 1959 میلادی توسط یک فروشنده خودرو در شهر کریستین ستاد (KRISTIANSTAD) سوئد بر روی یک خودروی ولو PV 544 نصب شد و ولو 122 مدل 1959 هم نخستین خودرویی در جهان بود که به طور استاندارد با کمربندهای ایمنی سه نقطه‌ای راهی بازار شد.

کمربند ایمنی سه نقطه‌ای بعدها توسط شرکت خودروسازی ساب توسعه داده شد. در سال 1970 میلادی، نمونه دیگری از کمربند ایمنی با نام BIS (BELT IN SEAT) یا همان «کمربند بر روی صندلی» روانه بازار مصرف شد و نخستین خودرویی که در دنیا به این مکانیسم مجهز شد رنجرور کلاسیک مدل 1970 بود.

در این میان، کمربندهای ایمنی 4، 5 و 6 نقطه‌ای اغلب در خودروهای مسابقه‌ای به کار رفته و در خودروهای تولید انبوه کاربرد چندانی ندارند. در نمونه‌های 4 نقطه ای، دو نوار کمربند از روی شانه راننده عبور می کنند اما در نسخه 5 نقطه‌ای، یک کمربند اضافی هم میان پاهای راننده تعبیه شده است. در نسخه 6 نقطه‌ای نیز، دو کمربند میان پاهای راننده نصب شده است. کمربندهای ایمنی 7 نقطه‌ای هم اغلب در صنعت هوانوردی و به خصوص در نمایش‌های آکروباتیک هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

از آنجایی که اغلب سازندگان خودرو در دنیا از کمربندهای ایمنی دو نقطه‌ای و سه نقطه‌ای استفاده می‌کنند ما نیز در این نوشتار تنها به ارائه شرح متخصری از این دو اکتفا می‌کنیم.

کمربندهای ایمنی سه نقطه‌ای اغلب در صندلی‌های جلوی خودرو به کار می‌رود و همان‌گونه که از نامش پیداست دارای سه نقطه اتکاء است. اما کمربندهای ایمنی دو نقطه‌ای اغلب برای صندلی وسط در بخش عقب خودرو استفاده می‌شود.این کمربندها در اصل دو نقطه اتکاء بیشتر ندارند و به همین دلیل است که به کمربند ایمنی دو نقطه‌ای معروفند. کمربندهای ایمنی دو نقطه‌ای به نحوی طراحی شده‌اند که نوار کمربند تنها از روی لگن مسافر عبور می‌کند اما در مقابل، در کمربندهای ایمنی سه نقطه‌ای نوار کمربند از روی شانه سرنشین هم عبور می‌کند. تفاوت دیگری که بین کمربندهای ایمنی دو نقطه ای با سه نقطه‌ای وجود دارد این است که اغلب کمربندهای ایمنی دو نقطه‌ای به سیستم ELR (EMERGENCY LOCKING RETARCTOR) یا سیستم قفل‌کننده کمربند ایمنی مجهز نیستند اما کمربندهای ایمنی سه نقطه‌ای به این سیستم مجهزند. اما کارکرد سیستم ELR به چه ترتیب است؟

سیستم ELR به گونه‌ای طراحی و ساخته شده که در هنگام بروز تصادف و در زمانی که راننده به طور ناگهانی بر پدال ترمز پای نهاده و ترمز شدیدی می‌کند، اقدام به قفل نمودن قرقره کمربند ایمنی می‌کند تا کمربند از کشیده شدن باز ایستد. این سیستم به راننده امکان می‌دهد که در هنگام رانندگی به راحتی جابه‌جا شده و به سهولت به کلیه کلیدهای داشبورد دسترسی داشته باشد.

ترمز شدید خودرو و اعمال شتاب منفی موجب اعمال نیرو به توپ حساسی که داخل قرقره کمربند قرار دارد، می‌شود و توپ مذکور به سمت جلو متمایل می‌شود. با جابه جایی توپ به سمت جلو، درپوش محفظه توپ که دارای دندانه‌های ریزی هست با دندانه‌های V شکل کمربند ایمنی درگیر می‌شود و از چرخش بیش از اندازه آن جلوگیری می‌کند. این سیستم در هنگام سریع بیرون کشیدن کمربند ایمنی نیز عمل نموده و موجب قفل شدن قرقره آن می‌شود.

اما در اغلب خودروهای مدرن امروزی، صندلی‌های جلو به سیستم دیگری به نام کشنده کمربند ایمنی (SEAT BELT PRETENSIONER) مجهز هستند. با کمک این سیستم در هنگام بروز تصادف یا در زمان اعمال ترمزهای شدید و ناگهانی، نه تنها کمربند ایمنی قفل می‌شود بلکه به سمت عقب نیز کشیده می‌شود. با کشیده شدن به عقب، کمربند نیز تنگ‌تر شده و تا حد امکان سرنشین خودرو را به سمت عقب می‌کشد. صندلی‌هایی که به این نوع کمربند ایمنی مجهز هستند عمدتاً از دو نوع مکانیزم متفاوت بهره می‌برند.

1. برخی از مدل‌های این نسخه از کمربند به موتورهای الکتریکی ویژه‌ای مجهز هستند. نحوه کار این موتورهای الکتریکی بدین صورت است: زمانی که در تصادف ضربه‌ای توسط سیستم SRS یا همان کیسه‌های هوا دریافت شد، سیگنالی از سوی SRS فرستاده می‌شود؛ با دریافت این سیگنال، موتور الکتریکی فوراً به کار افتاده و قرقره کمربند ایمنی را چند دور در جهت عکس آن می‌چرخاند. این مکانیسم نخستین بار توسط شرکت مرسدس‌بنز استفاده شد.
2. مکانیسم دیگری که در این نوع از کمربندهای ایمنی متداول است نیازی به سیستم‌های پیچیده و گران‌قیمت ندارد. روش این نوع از کشنده‌ها بدین ترتیب است که در هنگام تصادف، صندلی‌ها به اندازه چند سانتی‌متر در یک ریل مخصوص به سمت جلو جابه‌جا می‌شوند. این جابه‌جایی از طریق یک کابل و چند قرقره به نقطه اتکاء کمربند (که در محل کنار صندلی قرار دارد) منتقل می‌شود و نقطه اتکاء در جهت خلاف حرکت صندلی به سمت عقب می‌رود، در نتیجه تحت این فرآیند کمربند ایمنی به سمت عقب کشیده می‌شود. این سیستم نخستین بار توسط شرکت‌های خودروسازی فورد و اوپل به کار گرفته شد.