داشتن موتوری خنک در گرمای تابستان

همان‌‌طور که می‌‌­دانید، مایع رادیاتور – که ترکیبی است از آب مقطر و ضد یخ (که ضد جوش هم هست) – دو وظیفه مهم را برای پیشرانه ایفا می­‌کند: جلوگیری از جوش آوردن در هوای بسیار گرم و جلوگیری از یخ زدن در هوای بسیار سرد.

”مایع رادیاتور دمای موتور را در محدوده مناسب نگه می­دارد و علاوه‌براین که در هوای سرد به گرم شدن سریعِ پیشرانه کمک می­‌کند، در مواقعی که پیشرانه تحت فشار قرار دارد، از افزایش بیش از حدِ دمای آن هم جلوگیری می­‌کند.“معمولاً اکثر افراد فراموش می­‌کنند به طور مرتب وضعیت مایع رادیاتور را چک کنند و بیشتر به روغن موتور اهمیت می­‌دهند، اما این مایع به حدی برای پیشرانه مهم تلقی می­‌شود که می­‌توان آن را قابل مقایسه با خون در بدن انسان دانست.

مایع رادیاتور دمای موتور را در محدوده مناسب نگه می­دارد و علاوه‌براین که در هوای سرد به گرم شدن سریعِ پیشرانه کمک می­‌کند، در مواقعی که پیشرانه تحت فشار قرار دارد، از افزایش بیش از حدِ دمای آن هم جلوگیری می­‌کند. اگر دما به زیر صفر برسد، مایع رادیاتور از آسیب رسیدن به پیشرانه جلوگیری می‌­کند. اما موضوع فقط به همین جا ختم نمی­‌شود، چرا که این مایع یک وظیفه مهم دیگر هم ایفا می­‌کند، وظیفه‌­ای که معمولاً کمتر مورد توجه قرار می­‌گیرد: جلوگیری از زنگ زدنِ بعضی قسمت‌­های پیشرانه.

در سال‌های اخیر، تغییر قابل توجهی در نحوه عملکرد مایع رادیاتور در سیستم خنک‌کننده پیشرانه ایجاد نشده است. این مایع توسط سیستم خنک‌کننده در حفره‌­های تعبیه شده در بلوکِ موتور گردش کرده و دمای پیشرانه را در محدوده مناسب نگه می­‌دارد. مایع رادیاتور در یک رادیاتور بزرگ – که هوا از آن عبور می­‌کند – در جریان است و به این ترتیب، این مایع خنک می­‌شود.

با گذشت زمان، عملکرد و تاثیرگذاری مایع رادیاتور در سیستم خنک‌کننده پیشرانه با اُفت همراه می­‌شود. به همین دلیل، باید هر چند وقت یک بار، کارهای زیر را برای سیستم خنک‌کننده انجام دهید:

• تخلیه مایع رادیاتور قدیمی
• تمیز کردن سیستم خنک‌کننده توسط آب مقطر
• ریختن مایع رادیاتور جدید

به این ترتیب، علاوه‌بر تعویض مایع رادیاتور، از زنگ زدن قسمت­‌های مختلف پیشرانه هم جلوگیری خواهید کرد، موردی که می­‌تواند باعث تضعیف عملکرد سیستم خنک‌کننده شده و به پیشرانه آسیب برساند.

با گذشت زمان، مواد شیمیایی موجود در مایع رادیاتور که از یخ زدن آن جلوگیری می­‌کنند، خاصیتشان را از دست می­‌دهند (خصوصاً اگر به طور مرتب به مایع رادیاتور آب اضافه کرده باشید). شاید در شرایط عادی این موضوع مشکلی ایجاد نکند، اما در هوای بسیار سرد، این موضوع باعث یخ زدن مایع رادیاتور و منبسط شدن آن می­‌شود که نتیجه آن، آسیب رسیدن به پیشرانه خواهد بود.

برای اطلاع از این که هر چند وقت یک بار باید مایع رادیاتور خودروی شما تعویض شود، به کتابچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. مکانیک­‌ها اغلب توصیه می­‌کنند مایع رادیاتور را هر دو سال یک بار تعویض کنید. در صورتی که فراموش کرده­‌اید چه مدت زمانی از آخرین باری که مایع رادیاتور تعویض شده گذشته است و مایع رادیاتور هم تغییر رنگ داده و شفاف به نظر نمی‌­رسد، بهتر است آن را تعویض کنید.

همان‌طور که پیش از این هم اشاره شد، یکی از کارهایی که برای سرویس کردن سیستم خنک‌کننده باید انجام شود، تمیز کردن آن با آب مقطر است. اگر به طور مرتب مایع رادیاتور را تعویض کرده باشید، معمولاً یک بار تمیز کردن سیستم خنک‌کننده با آب مقطر پیش از ریختن مایع رادیاتور جدید کافی خواهد بود. توجه داشته باشید که اگر برای تمیز کردن سیستم خنک‌کننده به جای آب مقطر از آب استفاده کنید، هنگام تخلیه کردن، معمولاً مقداری آب در سیستم باقی خواهد ماند که می­‌تواند در آینده مشکل ایجاد کند.

همیشه پیش از تخلیه مایع رادیاتور، صبر کنید تا مایع خنک شود. هنگام کار کردن با ضد یخ، مواظب باشید که مایع با چشم‌­ها یا پوست شما تماس پیدا نکند. به علاوه، ضد یخ می­‌تواند به رنگ خودروی شما هم آسیب برساند. اگر ضد یخ روی رنگ خودرو ریخت، فوراً آن را به خوبی با آب پاک کنید. فراموش نکنید که همیشه در ظرف ضد یخ را ببندید؛ چرا که ضد یخ بوی شیرینی دارد و احتمال دارد کودکان و حیوانات خانگی از آن بنوشند.

دقت داشته باشید که پس از تخلیه مایع رادیاتور، این مایع باید بازیافت شود. نباید مایع رادیاتور تخلیه شده را روی زمین ریخته و یا حتی درون چاه بریزید.

پیش از هر چیز، پیشنهاد می­کنیم به کتابچه راهنمای خودرو مراجعه کرده و یا از خودروساز مورد نظر کسب اطلاعات کنید. به این ترتیب، ممکن است اطلاعات مفیدی در خصوص حجم ضد یخ مورد نیاز (که ضد جوش هم هست) و برند پیشنهادی خودروساز به دست بیاورید. به دلیل وجود قطعاتی از جنس آلومینیوم در سیستم خنک‌کننده، برخی خودروسازان پیشنهاد می­‌کنند فقط از برند خاصی از ضد یخ استفاده کنید. به طور کلی هنگام خرید، دو نوع انتخاب خواهید داشت:

• خرید ضد یخ به صورت خالص که باید طبق پیشنهاد خودروساز، با نسبت مشخصی به آن آب مقطر اضافه کنید.
• خرید مایع رادیاتور به صورت ترکیب شده که حاوی ضد یخ و آب مقطر بوده و آماده استفاده است. معمولاً، مایع رادیاتور ترکیب شده با نسبت 50 در صد ضد یخ و 50 در صد آب مقطر خواهد بود.

اما فارغ از این که ضد یخ خالص خریداری کنید یا مایع رادیاتور آماده، به طور کلی سه نوع ضد یخ برای خودروها وجود دارند که عبارتند از:

• ضد یخ با «تکنولوژی مواد افزودنی معدنی» (Inorganic Additive Technology) یا به اختصار «آی اِی تی» (IAT)
• ضد یخ با «تکنولوژی اسیدهای آلی» (Organic Acid Technology) یا به اختصار «اُ اِی تی» (OAT)
• ضد یخ با «تکنولوژی ترکیبی اسیدهای آلی» (Hybrid Organic Acid Technology) یا به اختصار «اِچ اُ اِی تی» (HOAT)

در اکثر خودروهای قدیمی، ضد یخ با تکنولوژی مواد افزودنی معدنی مورد استفاده قرار می‌­گیرد. این نوع ضد یخ باید هر دو سال یک بار یا پس از پیمایش هر 39,000 کیلومتر تعویض شود. تکنولوژی اسیدهای آلی که جدیدتر است، در مقایسه با تکنولوژی قدیمی مواد افزودنی معدنی کاملاً برتری دارد. ضد یخ با این تکنولوژی جدید معمولاً هر پنج سال یک بار یا پس از پیمایش هر 80,000 کیلومتر نیاز به تعویض دارد. همان طور که از نام آن مشخص است، تکنولوژی ترکیبی اسیدهای آلی، ترکیبی است از دو تکنولوژی مواد افزودنی معدنی و اسیدهای آلی. در صورتی که زمان تعویض خاصی برای آن مشخص نشده باشد، ضد یخ با تکنولوژی ترکیبی اسیدهای آلی هم باید هر پنج سال یک بار یا پس از پیمایش هر 80,000 کیلومتر تعویض شود.

همان‌طور که پیش از این هم اشاره کردیم، مطمئن­‌ترین راه برای آگاهی از نوع مناسبِ ضد یخ برای خودروی شما، مراجعه به کتابچه راهنمای خودرو و یا کسب اطلاعات از خودروساز مورد نظر است.

یکی از نکات قابل توجه در خصوص ضد یخ­‌های جدید این است که تقریباً در همه موارد، به صورت آماده استفاده و به عنوان مایع رادیاتور به فروش می­‌رسند. سال­‌ها پیش، چنین چیزی مرسوم نبود و در همه موارد، ضد یخ به صورت خالص به فروش می­‌رسید که ترکیب کردن آن با نسبت مناسب با آب مقطر هم به عهده خریدار بود. البته واضح است که استفاده از یک مایع رادیاتورِ آماده که با نسبت مناسب با آب مقطر ترکیب شده بسیار راحت­‌تر خواهد بود؛ اما مشکل این است که در چنین شرایطی، در مجموع باید هزینه بسیار بیشتری پرداخت کنید (در مقایسه با حالتی که ضد یخ را به صورت خالص خریداری کرده و خودتان آن را با آب مقطر ترکیب کنید).

علاوه بر موارد ذکر شده، معمولاً می­‌توان از کشوری که یک خودرو در آن ساخته شده، نوع ضد یخ مناسب برای آن خودرو را تشخیص داد. به طور مثال، ممکن است برندی خاص، انواع مختلفی از مایع رادیاتور را برای خودروهای آسیایی، آمریکایی و اروپایی عرضه کند.

اما سوالی که پیش می‌­آید این است که آیا می­توان از روی رنگ ضد یخ، نوع آن را تشخیص داد یا خیر؟ حقیقت این است که از روی رنگ ضد یخ، نمی­‌توان با اطمینان نوع آن را مشخص کرد. به طور مثال، می­‌توان رنگ­های زیر را برای سه نوع مختلف از ضد یخ ذکر کرد:

• ضد یخ با تکنولوژی مواد افزودنی معدنی: در رنگ سبز
• ضد یخ با تکنولوژی اسیدهای آلی: معمولاً در رنگ­‌های نارنجی، زرد، قرمز یا بنفش و در برخی موارد در رنگ سبز
• ضد یخ با تکنولوژی ترکیبی اسیدهای آلی: در اکثر موارد در رنگ­‌های نارنجی و زرد

همان‌طور که مشاهده می­‌کنید، اشتراک رنگ سبز در مورد اول و دوم و اشتراک دو رنگ نارنجی و زرد در مورد دوم و سوم، نشان می­‌دهند که تشخیص نوع ضد یخ از روی رنگ، روش قابل اطمینانی نیست.

نکته آخری که در خصوص انواع ضد یخ اهمیت دارد این است که تحت هیچ شرایطی، نباید دو نوع ضد یخ با تکنولوژی­‌های مواد افزودنی معدنی و اسیدهای آلی را با هم ترکیب کنید. این کار علاوه‌براین که باعث جوش آوردن و افزایش بیش از حدِ دمای سیستم خنک‌کننده می­‌شود، می­‌تواند به این سیستم آسیب هم برساند.

زمان لازم:

• حداکثر دو ساعت

لوازم و ابزارهای مورد نیاز:

• کتابچه راهنمای خودرو
• دستکش
• سطل برای تخلیه مایع رادیاتور قدیمی
• آچار
• پیچ گوشتی
• دستمال حوله‌­ای
• چسب آب­‌بندی مخصوص اتصالاتِ رِزوه­‌دار با قابلیت تحمل دمای بالا (برای آب‌بندی پیچ تخلیه موتور)
• واشر جدید برای پیچ تخلیه پیشرانه
• قیف بزرگ
• مایع رادیاتور جدید (ترکیب شده با آب مقطر با نسبت مناسب)
• آب مقطر (برای تمیز کردن سیستم خنک‌کننده پس از تخلیه مایع رادیاتور قدیمی)
• شلنگ­‌های رادیاتور جدید (در صورت نیاز به تعویض آن­‌ها)

1. به کتابچه راهنمای خودرو مراجعه کرده و اطلاعات مربوط به تعویض مایع رادیاتور را پیدا کنید.
2. درجه دمای بخاری خودرو را روی گرم­‌ترین درجه قرار دهید (در خودروهای جدید، اغلب دمای بخاری به صورت الکترونیکی کنترل می‌­شود و در چنین شرایطی، شاید برای تنظیم دمای بخاری نیاز باشد پیشرانه را روشن کنید).
3. اطمینان حاصل کنید که پیشرانه و رادیاتور کاملاً سرد باشند.
4. درپوش رادیاتور را باز کنید.
5. سطل را زیر محل تخلیه مایع رادیاتور قرار داده، درپوش مخصوص تخلیه مایع رادیاتور را باز کنید و صبر کنید تا مایع کاملاً تخلیه شود (برای پیدا کردن محل آن، به کتابچه راهنمای خودرو مراجعه کنید).
6. سطل را زیر پیچ تخلیه پیشرانه قرار داده، آن را باز کنید و صبر کنید تا مایع رادیاتور کاملاً تخلیه شود (برای پیدا کردن محل آن، به کتابچه راهنمای خودرو مراجعه کنید).
7. سیستم خنک‌کننده را به تعداد دفعات لازم با آب مقطر تمیز کنید (این کار را تا زمانی که آب مقطر تخلیه شده کاملاً شفاف و تمیز باشد تکرار کنید).
8. واشر قدیمی پیچ تخلیه پیشرانه را با واشر جدید تعویض کرده، به رزوه‌­های پیچ چسب آب­‌بندی بزنید و آن را ببندید.
9. درپوش مخصوص تخلیه مایع رادیاتور را ببندید.
10. مخزن مایع رادیاتور را جدا کرده، مایع درون آن را تخلیه کنید، اطمینان حاصل کنید که درون آن تمیز باشد و آن را در جای خودش قرار دهید. حال باید این مخزن را از مایع رادیاتور جدید پُر کنید، اما دقت کنید که سطح مایع از خطی که حداکثر مقدار مجازِ مایع را نشان می‌­دهد فراتر نرود (این مرحله فقط برای خودروهایی است که مخزن مایع رادیاتور دارند).
11. رادیاتور را از مایع رادیاتور جدید پُر کنید (حجم مایع مورد نیاز برای خودروی شما در کتابچه راهنمای آن ذکر شده است). دقت کنید که سطح مایع رادیاتور باید پایین­‌تر از درپوش رادیاتور بوده و حداکثر به قسمتی برسد که اندکی پایین­‌تر از درپوش بوده و قطر کمتری دارد (در واقع، باید فضایی خالی بین مایع و درپوش وجود داشته باشد).
12. حالا بدون این که درپوش رادیاتور را ببندید، پیشرانه را روشن کنید و اجازه بدهید برای مدتی در جا کار کند تا هوای درون سیستم خنک‌کننده به طور کامل تخلیه شود (این کار را در فضای باز انجام دهید). فرایند تخلیه کامل هوا، به چیزی در حدود نیم ساعت زمان نیاز دارد (در این مدت، می­‌توانید وجود نشتی در سیستم خنک‌کننده را هم بررسی کنید). برای این که در طی این فرایند مایع رادیاتور بیرون نریزد، به جای درپوش رادیاتور، قیف بزرگ را قرار دهید. در طول این مدت، پیشرانه باید گرم شده و فن رادیاتور باید حداقل دو مرتبه روشن شود. پس از آن می­‌توانید در صورت نیاز، مایع رادیاتور را اضافه کنید.
13. درپوش رادیاتور را ببندید.