آشنایی با مرسدس بنز G280 مدل 1980

مرسدس‌ بنز G کلاس برای بیشتر مردم ایران و جهان خودرویی کاملاً شناخته شده و یکی از بارزترین محصولات تولیدی صنعت خودروی جهان است. اما برخلاف انتظار و این تصور که این خودرو نیازی به معرفی ندارد، G کلاس یکی از پیچیده‌ترین و عمیق‌ترین تاریخچه خودرویی در میان خودروهای مشهور تولید شده در جهان را به خود اختصاص می‌دهد.

G کلاس به عنوان دومین خودرو دارای قدمت تولید در تاریخ مرسدس بنز، امروزه در کنار مدل مشهور S کلاس از برترین محصولات تولیدی این برند خودروساز به شمار می‌آید که برای علاقه‌مندان ایرانی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. آنچه در ادامه این مقاله از «باما» می‌‌خوانید آشنایی با اولین نسل از مرسدس بنز G کلاس مدل 1980 است که در تیراژ بسیار پایین به بازار کشور وارد شد.

G کلاس بدون تردید یکی از محصولات معرف برند و تاریخچه شرکت مرسدس بنز است. اگر مرسدس بنز را با محصولات لوکس تولیدی S کلاس آن بشناسیم، باید بپذیریم که G کلاس همانند یونیماگ، به واقع یکی از برترین معرف‌های این شرکت بسیار بزرگ و قدیمی است.

روایت آن است که در دهه 1970 میلادی و در سفری که محمدرضا پهلوی به اروپا داشت، او یکی از مدل‌های مونتاژی پژو به نام P4 که بر پلتفرم خودرو نظامی مرسدس بنز و پیشرانه مدل 504 شکل گرفته بود را بررسی و با آن رانندگی کرد. پژو P4 خودروی نظامی ویژه ارتش فرانسه بود که در ابتدای دهه 1970 به منظور نوسازی ناوگان و جایگزینی با جیپ‌های آمریکایی به کار گرفته شده در ارتش فرانسه، به صورت مشترک با مرسدس بنز طراحی شده بود. پژو تنها امتیاز تولید و فروش P4 به کشورهای نظامی وابسته را داشت و هرگونه فروش تجاری خارج ازاین امتیاز برای آن ممنوع بود.

با رضایتمندی محمدرضا پهلوی از شیوه سواری و عملکرد P4 و آگاهی از زمینه مشترک این خودرو با محصول نظامی مرسدس بنز، پیشنهاد تولید نسخه شهری و مردمی این خودرو مستقیماً از سوی او به گروه خودروسازی دایملر-بنز داده شد. زمانی که مرسدس بنز طراحی و توسعه محصول شهری این خودرو نظامی را به پایان رساند، با سال 1979 میلادی (1357) و وقوع انقلاب اسلامی در ایران مصادف شده بود. در نتیجه ورود این محصول به بازار ایران همانند سال‌های پیش از انقلاب ممکن نشد و یکی از پرطرفدارترین خودروهای مرسدس بنز، یعنی G کلاس از ورود به بازار ایران محروم ماند.

تحقیق و توسعه پیرامون تولید خودرو نظامی مرسدس بنز از سال 1972 و با همکاری مستقیم شرکت مرسدس بنز کشور آلمان در شهر اشتوتگارت و شرکت اشتایر دایملر پوخ (Steyr-Dimler-Puch) کشور اتریش در شهر گراتز (Graz) آغاز شد. اشتوتگارتی‌ها مسئول طراحی و تست فنی خودرو بوده و مهندسان گراتز مسئول توسعه و بست پروژه و در نهایت تولید خودروی جدید بودند. خودرویی که در نسخه شهری حاصل شد و با توجه به حرف اول نام آلمانی گلِنده واگِن (Geländewagen) به معنای «خودروی زمین‌پیما»، G کلاس یا G واگن (G Wagon) نام گرفت. G کلاس تا کنون در چهار نسل کلی به تولید رسیده است که برخی از نسل‌ها با توجه به بازه زمانی تولید با یکدیگر همپوشانی دارند.

در نتیجه G کلاس تنها محصول مرسدس بنز است که تولیدکننده آن خود مرسدس بنز نیست. در حقیقت تولید این مدل از ابتدا تا کنون از سوی شرکت اتریشی اشتایر دایملر پوخ انجام شد. این شرکت که امروزه با نام مِگنا اشتایر (Megna Steyr) شناخته می‌شود همچنان تولید G کلاس را برعهده دارد و مرسدس بنز تنها عامل فروش و صاحب برند این مدل به حساب می‌آید. به همین دلیل در برخی از بازارهای جهانی نظیر اتریش، سوئیس، یوگوسلاوی، بوسنی هرزگوین، کروواسی، مقدونیه، صربستان، اسلووانی، مغولستان و کشورهای اروپای شرقی، G کلاس با برند پوخ و تحت نام تجاری پوخ G (Puch G) به فروش می‌رسید.

شرکت اشتایر دایملر پوخ حاصل همکاری سه شرکت اشتایر و پوخ با دایملر بنز آلمان بود که تولید G کلاس مرسدس بنز را عهده‌دار شد. شرکت اشتایر به تاسیس 1864 میلادی، در زمینه طراحی و تولید تجهیزات نظامی و تسلیحات و زیرساخت‌های ترابری فعالیت داشت درحالی که شرکت پوخ به تاسیس 1899 میلادی، در زمینه طراحی و تولید دوچرخه، موتورسیکلت و خودرو فعالیت داشت.

شرکت کانادایی مِگنا اینترنشنال (Megna International) در سال 2001 سهام شرکت اشتایر دایملر پوخ را خریداری کرد و نام گروه را به مِگنا اشتایر تغییر داد. این مجموعه همچنان در زمینه تولید خودرو به سفارش شرکت‌های خودروساز مشغول است و در نتیجه خود به تنهایی برند خودروساز به حساب نمی‌آید. فعالیت‌های تخصصی این شرکت در زمینه تحقیقات و توسعه و طراحی مکانیزم‌های خودرویی، نظیر طراحی سیستم دو دیفرانسیل 4Matic بنز و تولید خودروهای آفرود، باعث شد تا مرسدس بنز تولید اولین سری از محصولات شاسی بلند خود، یعنی G کلاس را به آن بسپارد.

نسل اول G کلاس با کد شناسایی W460 بین سال‌های 1979 تا 1990 برخط تولید قرار داشت. این محصول در نسل اول هرگز به صورت رسمی وارد بازار آمریکا نشد، چرا که دو ایراد اساسی داشت. اول آن که ماهیت وجودی G کلاس با تصور و ذهنیت بازار آمریکای شمالی از برند مرسدس بنز بسیار مغایرت داشت. G کلاس یک خودروی شبه نظامی آفرودی بود که از دیدگاه ویژگی‌های سواری شهری چندان راحت و مطلوب نبود و این مهم در ذهن آمریکایی‌ها با نام مرسدس بنز جور در نمی‌آمد. دلیل دوم ضعف بسیار زیاد پیشرانه‌های G کلاس نسل اول بود، که باعث می‌شد این محصول در بدو ورود به بازار قدرت‌پسند آمریکای شمالی بلافاصله با شکست مواجه شود.

مرسدس بنز این مهم را در سدان لوکس S کلاس مدل W126 تجربه کرده بود و هیچ تمایل نداشت که اعتبار محصول دیگری را نیز فدای سهم بیشتر بازار کند. در نتیجه تمام G کلاس‌های نسل اول از طریق بازار سیاه واردات به آمریکا راه یافته بودند. اما واردات رسمی به آمریکای شمالی پس از ارائه نسل دوم و از سال 2001 به بعد به وقوع پیوست. یعنی زمانی که G کلاس از نظر قوای فنی، زیبایی ظاهری و آسایش سواری با ارتقا قابل توجه مواجه شد.

نسل اول G کلاس با تعلق به دهه 1970 میلادی، یک المان بارز در طراحی نمای خارجی خود داشت، طراحی جعبه‌ای. سبک طراحی جعبه‌ای در دهه 1970 میلادی به جرات بارزترین سبک در طراحی سگمنت شاسی‌بلندهای آفرودی بود. سبکی که تا دهه 1990 میلادی با قدرت دنبال شد و حتی تا ابتدای دهه 2000 نیز ادامه یافت. دلیل محبوبیت این سبک طراحی ظاهر مردانه و قلدر خودروهای جعبه‌ای بود. ظاهری که خریدار را متقاعد می‌کرد که با خودروی توانمند و همه‌جا‌رو آفرودی مواجه است. در نتیجه مرسدس بنز نیز بنای طراحی G کلاس را این چنین بنا نهاد و نتیجه نهایی که به نسخه تولیدی G کلاس انجامید، خودرویی بود که از دیدگاه ظاهری شباهت زیادی به یکی از موفق‌ترین شاسی‌بلندهای آفرودی دهه 1970 میلادی، یعنی لندرور رنجرور داشت.

سایر المان‌های طراحی G کلاس را به جرات می‌توان در دو واژه مینیمال و میانه‌رو خلاصه کرد. با تعلق به ریشه‌ای نظامی، نسل‌ اول مرسدس بنز G کلاس در ظاهر خود فاقد هرگونه آلایش و حجم‌پردازی اغراق‌گونه بود. ساختار طراحی این خودرو بر اساس اصول طراحی سه جعبه (Three Box) انجام شده بود. کاپوت نسبتاً کوتاه کالسکه‌ای به سبک شاسی بلندهای قدیمی در جلو و جعبه‌ای مکعب مستطیل در پشت آن که اتاق خودرو را تشکیل می‌داد.

نسل اول از دیدگاه تزئینات ظاهری بسیار پیش پا افتاده بود. تنها یک نوار پلاستیکی افقی ضربه‌گیر بر دو طرف خودرو نقش بسته بود که به ظاهر بسیار خالی بدنه، اندکی پیچیدگی ظاهری می‌بخشید. خبری از تزئینات کروم نبود و حتی سپر خودرو نیز به رنگ مشکی در تضاد کامل با رنگ بدنه طراحی شد. این موارد دقیقاً فاکتورهایی بودند که در ابتدای دهه 1990 و ارائه نسل دوم مرسدس بنز G کلاس با بهبود چشمگیر رو به رو شد تا ظاهر این مدل با آنچه مرسدس بنز در ذهن داشت تطابق بیشتری پیدا کند.

جدا از طراحی جعبه‌ای خودرو، چراغ‌های گرد جلو، چراغ‌های مستطیلی عقب، راهنما‌های روی گلگیرهای جلو و زه تزئینی روی بدنه، مهم‌ترین المان‌های طراحی تاریخ مرسدس بنز G کلاس به شمار می‌آید که بر اساس سلیقه و طرز تفکر آلمانی، حتی در نسل‌های امروزی این مدل نیز حفظ شده است و طراحی کاملاً گذشته‌گرا به همراه دارد.

نمای داخلی این G کلاس با الهام‌گیری مستقیم از سبک طراحی داخلی دهه 1970 مرسدس بنز، درست همانند نمای داخلی سواری‌های تولیدی این خودروساز طراحی شده است. از مجموعه نشانگرهای برآمده به همراه دو نشانگر دایره‌ای سرعت و مجموع چهار نشانگر کوچکتر دیگر گرفته تا غربیلک فرمان چهار شاخه بزرگ مشترک با S کلاس (W116) و اهرم دنده‌ای که مستقیما از خودروهای سواری بنز قرض گرفته شده است. هرچند طراحی کنسول میانی در اتصال با میانه داشبرد که مجموعه ادوات کنترلی سیستم تهویه مطبوع و سیستم صوتی را در بر می‌گیرد، تلاش بسیار دارد تا ظاهری متفاوت از آنچه تا آن دوران از مرسدس بنز دیده شده بود را در این کلاس جدید به مشتریان هدیه دهد، اما نمای داخلی G کلاس همچنان به شکل کاملاً مشهودی رنگ و بوی خودرو دیگری را به همراه داشت، که چشم‌پوشی از آن تقریباً غیرممکن است.

اگرچه بسیاری از المان‌های طراحی نمای داخلی این G کلاس کاملاً در انحصار مرسدس بنز است، اما نمی‌توان انکار کرد که این سبک طراحی به شکل کاملاً مشهودی به نمای داخلی رنجرور سری کلاسیک (معرفی در سال 1970) شباهت دارد. هدف آن نیست که مرسدس بنز را به عنوان یکی از تاثرگذارترین خودروسازان جهان به کپی‌برداری از محصولات بریتانیایی لندرور متهم کنیم، اما در عین حال این حال این شباهت ظاهری بسیار زیاد نیز غیر قابل روی‌گردانی است.

با نگاهی دقیق‌تر به نمای داخلی این مرسدس بنز G280 می‌توان به سادگی درک کرد که چرا آلمانی‌ها این محصول را روانه بازار آمریکای شمالی نکردند. نه خبر از شیشه بالابرهای برقی است و نه صندلی‌های تنظیم‌شونده الکترونیکی و یا آپشنی درخور توجه. رودری‌ها با طراحی بسیار ساده و زیرآرنجی‌های بسیار معمولی به دور از هر نوع خاص‌گرایی. این در حالی است که در دهه 1970 وجود برخی آپشن‌ها نظیر شیشه بالابرها و صندلی‌های برقی و البته گیربکس اتوماتیک در بسیاری از خودروهای سواری و شاسی‌بلند آمریکایی از جمله آپشن‌های استاندارد به شمار می‌آمد. هرچند این کمبودها در نسخه‌های مدل بالاتر G کلاس در گذر زمان اصلاح شد، اما نسل اول به واقع در بازار قدرت‌پسند و پر آپشن آمریکای شمالی جایی نداشت.

برخلاف انتظار، شهرت G کلاس نه به دلیل سفارش ابتدایی تولید نمونه شهری آن از سوی محمدرضا پهلوی است و نه به دلیل توان آفرود بسیار خوب آن، بلکه چیزی که باعث شهرت جهانی G کلاس شد ارائه نسخه منحصربه‌فرد و مخصوص پاپ (رهبر مذهبی مسیحیان جهان) در سال 1979 بود که به Papa G مشهور شد. استفاده شخص پاپ از G کلاس منحصربه‌فردش باعث شد این خودرو در سراسر جهان به چشم علاقه‌مندان بیاید و درذهن‌ها ماندگار شود. Papa G بعد‌ها در موزه دائمی مرسدس بنز در اشتوتگارت رفت تا به عنوان نماد بخش مهمی از تاریخچه برند مرسدس بنز ایفای نقش کند.

نسل اول مرسدس بنز G کلاس با طیف قابل توجهی از پیشرانه‌های متنوع روانه بازار جهانی شد. سه پیشرانه دیزل چهار و پنج سیلندر و چهار پیشرانه بنزینی که تنها یکی از آن‌ها شش سیلندر بود. قدرتمندترین پیشرانه عرضه شده بر نسل اول G کلاس پیشرانه 2.8 لیتری خانواده M110 شش سیلندر خطی دو میل سوپاپ بود. یعنی دقیقا همان پیشرانه مشترک با W116.

با وجود این که در بسیاری از محصولات تجاری دیزلی مرسدس بنز از سیستم پرخوران توربوشارژر استفاده می‌شد، اما این خودروساز هرگز نسل اول G کلاس را با پیشرانه توربو دیزل روانه بازار نکرد. در نتیجه قدرتمندترین پیشرانه پیش روی مشتریان همین نمونه 2.8 لیتری M110 بود که توان تولیدی آن برابر با 155 اسب‌بخار در دور 5250 و 226 نیوتون‌متر در دور 4250 بود.

این پیشرانه تقریباً با پیشرانه‌های شش سیلندر تولیدی خودروسازان آمریکایی برابری می‌کرد. دو گیربکس چهار و پنج سرعت دستی برای این سری قابل سفارش بود، که نمونه مورد بررسی «باما» به نسخه چهار سرعت مجهز است. گیربکس اتوماتیک نیز تنها در نسخه‌های مدل بالاتر نسل اول عرضه شد.

با تجهیز به سیستم دو دیفرانسل و وزن نهایی بیش از 1.8 تن، مرسدس بنز G کلاس در بهترین حالت می‌توانست در حدود 14 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر برساعت دست یابد و مصرف سوخت متوسطی برابر با 18 لیتر در هر 100 کیلومتر از خود بر جای بگذارد که به هیچ عنوان جذاب نبود. بدیهی است که توان فنی برای سایر پیشرانه‌ها مخصوصاً نسخه‌های چهار سیلندر بسیار بدتر و غیر قابل قبول بود. از این رو G کلاس برخلاف ذات برند مرسدس بنز، در برابر رقبای توانمند آمریکایی با پیشرانه‌های بسیار قدرتمند V8 آن دوران هیچ حرفی برای گفتن نداشت.

اما نباید انکار کرد که این خودرو در مسیرهای بیراهه حرف بسیار برای گفتن دارد. هدف مرسدس بنز G کلاس به دلیل ذات طراحی نظامی خود، بر توان عبور از بیراهه‌ها و آفرود سنگین متمرکز بود. در نتیجه با تجهیز به سیستم انتقال نیرو چهار چرخ محرک و قفل دیفرانسیل، مرسدس بنز G کلاس از معدود شاسی‌بلندهای دوران و در دسته اولین خودروهایی بود که به قفل دیفرانسیل سه گانه (جلو، عقب و وسط) مجهز می‌شد. در نتیجه از دیدگاه ارائه آپشن‌های ویژه آفرود و مسیرهای سنگین بیراهه، G کلاس یک سور هم به رنجرور زده بود.

سیستم تعلیق در جلو و عقب از نوع محور یکپارچه فعال اما مجهز به سیستم فنربندی لول است که از این جهت همانند رنجرور، یک سر و گردن بالاتر از محصولات آمریکایی رایج آن دوران ایفای نقش می‌کند. در هر صورت این خودرو، شاسی‌بلند سری اول مرسدس بنز و خودرویی نسبتاً قدیمی به شمار می‌آید. به همین دلیل سیستم ترمز آن در جلو از نوع دیسکی و در عقب از نوع کاسه‌ای است، که برای خودرویی از ساخته‌های مرسدس بنز اندکی عجیب است.

ورود G کلاس به بازار جهانی با وقوع انقلاب اسلامی در ایران همراه شد. در نتیجه نسخه‌های وارداتی مرسدس بنز به بازار ایران در دهه 1980 بر خلاف دوران پیش از انقلاب بسیار نادر و انگشت شمارتر است. مرسدس بنز G کلاس نیز از این مهم مستثنی نبود. در نتیجه G کلاس با داشتن قیمت نهایی بالاتر و کاربری خاص، در تیراژی بسیار محدود‌تر از نمونه‌های S کلاس تولید آن دوران (W126) به ایران وارد شد. از آن گذشته در دهه 1980 هنوز اعتبار و ابهت امروزی خود را به همراه نداشت و در ذهن مشتریان ایرانی نام مرسدس بنز با S کلاس معنا می‌یافت و نه G کلاس.

بنابراین نسخه‌های قدیمی G کلاس در ایران جزء معدود مرسدس بنز‌های وارداتی به حساب می‌آیند، که شاید تیراژ واردات آن‌ها در کل حتی از W140 نیز کمتر بوده باشد. به همین دلیل G کلاس را می‌توان یکی از خاص‌ترین و کمیاب‌ترین محصولات مرسدس بنز در بازار ایران دانست.

زمان زیادی سپری شد تا G کلاس از آنچه بود به جایگاهی که امروز آن را کسب کرده است برسد. دو اقدام بسیار بزرگ در راستای بلوغ G کلاس از سوی مرسدس بنز انجام گرفت. اول آن که مرسدس بنز، کلاس تولیدی این محصول را از سگمنت شاسی بلند آفرودی با سابقه نظامی (نظیر جیپ رنگلر یا لندرور دیسکاوری) به کلاس شاسی‌بلندهای لوکس با کاربری روزمره (نظیر کادیلاک اسکالید یا رنجرور اسپرت) تغییر داد تا بتواند هم در بازه قیمتی بالاتر و درخور برند مرسدس بنز رقابت کند و هم از میدان دشوار رقابت با شاسی‌بلندهای آفرودی، قدرتمند و اقتصادی آمریکایی خارج شود. اقدام دوم استفاده از پیشرانه‌های بسیار قدرتمندتر و خاص‌تر (مخصوصا در نسخه‌های AMG) به منظور حفظ تناسب با سگمنت تولیدی و ایجاد کلاس منحصربه‌فرد در جهان بود.

ادعای بیراهی نیست اگر بگویم G کلاس‌های امروزی توان چندانی در مسیرهای بیراهه و خارج جاده‌ای ندارند، چرا که بر خلاف گذشته برای این منظور طراحی نشده‌اند، اما در عوض اوج لوکس‌گرایی، کیفیت ساخت و توان فنی یک خودروی اسپرت کوپه توانمند را در قالب یک شاسی‌بلند خشن، جان‌سخت والبته گران‌قیمت 2.5 تنی به نمایش می‌گذارد تا کراس‌اور سواران جهان را از خجالت آب کند.

مرسدس بنز G کلاس پس از یونیماگ (Unimog)، مقام دوم رکورد دوره تولید را به خود اختصاص داده است و امروز نزدیک به 42 سال است که نه تنها خط تولید مرسدس بنز را ترک نگفته است، بلکه به عنوان یکی از اصلی‌ترین محصولات معرف برند مرسدس بنز شانه به شانه S کلاس در جهان شناخته می‌شود.

_{عکاس: بامداد صفائیان}