بررسی بازار خودروهای کلاسیک در ایران

با آن که از دهه پنجاه شمسی عده بسیار کمی از علاقمندان، به دنبال حفظ و نگهداری و لذت بردن از خودروهای قدیمی بودند، اما در حقیقت از اواسط دهه هشتاد شمسی بود که خودروهای کلاسیک به عنوان پدیده‌ای مهم، به بخشی جدایی‌ناپذیر از فرهنگ خودرویی ایران بدل شدند و بازار قدرتمندی پیرامون آن‌ها شکل گرفت.

”با افزایش آگاهی مردم در مورد جایگاه خاص خودروهای کلاسیک و البته تبادل نظر در رسانه‌ها و فضای مجازی، به تدریج اقبال عمومی نسبت به این خودروها افزایش قابل توجهی یافت.“در سال‌های اخیر اما سوالات متعددی پیرامون ارزش واقعی خودروهای کلاسیک، نحوه قیمت‌گذاری و چگونگی تعیین کلاسیک بودن و یا نبودن خودروها در بین مشتری‌ها پدید آمده است. «باما» باشید تا به طور خلاصه به برخی از این نکات جالب در مورد جامعه خودروهای کلاسیک ایران بپردازیم.

خودروهایی که اصطلاحاً «قدیمی» خوانده می‌شوند، از دهه‌ها قبل بین ما حضور دارند. معمولاً دید مردم در مورد این خودروها، مذموم و بد بود و این ارابه‌های «کهنه» را وسیله‌ای دور انداختنی می‌دانستند که مالکش پول کافی برای خرید یک خودروی «روز» ندارد. با این حال هم زمان با ظهور پدیده خودروهای وینتیج و کلاسیک در جهان در دهه هفتاد میلادی، تعداد بسیار کمی از ایرانیان نیز به سمت جمع‌آوری و نگهداری از این خودروها روی آوردند. این روند با پیروزی انقلاب اسلامی و شرایط خاص دوران جنگ تحمیلی، وقفه‌ای ده ساله داشت تا آن که از آغاز دهه هفتاد، دوباره گرایش به خودروهای کلاسیک رواج پیدا کرد.

همزمان با تاسیس نهادهای حامی این خودروها همانند کمیته کلاسیک فدراسیون موتورسواری و اتوموبیلرانی جمهوری اسلامی در اواخر دهه هفتاد شمسی، طرح‌هایی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل و خودروهای معابر کشور کلید خوردند. با آن که این طرح‌ها خودروهای آلاینده و قدیمی را هدف گرفته بودند، اما به خاطر قیمت پایین خودروهای کلاسیک ارزشمند، متاسفانه برخی از آن‌ها را نیز زیر تیغه مرگ فرستادند. با افزایش آگاهی مردم در مورد جایگاه خاص خودروهای کلاسیک و البته تبادل نظر در رسانه‌ها و فضای مجازی، به تدریج اقبال عمومی نسبت به این خودروها افزایش قابل توجهی یافت. این روند به طور جدی از اواسط دهه هشتاد شمسی آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد.

یکی از موارد مورد بحث در میان علاقمندان و حتی مردم، این است که چه خودروهایی کلاسیک محسوب می‌شوند، در حالی که یک خودروی دیگر با همان سن و سال ممکن است تنها یک وسیله نقلیه «قدیمی» باشد؟

پاسخ به این سوال چندان ساده نیست. اما در بازار ایران معمولاً برخی المان‌ها و عناصر تعیین‌کننده هستند که می‌توانند به کلاسیک بودن یک خودرو بیانجامند.

محصولات برندهای خاص و پرآوازه معمولاً به راحتی به یک خودروی کلاسیک بدل می‌شوند. برای مثال احتمال آن که تولیدات نیسان کلاسیک شوند، پایین‌تر از محصولات رولزرویس است. علاوه‌براین، معمولاً خودروهای کوپه، گرندتوررها و کانورتیبل‌ها به خاطر جذابیت‌های ظاهری و تیراژ کمتری که دارند، پتانسیل بالاتری برای تبدیل شدن به یک خودروی کلاسیک دارند.

تیراژ واردات یک خودرو به ایران و علاقه عمومی به یک خودروی خاص نیز می‌تواند از عوامل تاثیرگذار باشد. برای مثال بسیاری از خودروهای ژاپنی در بازار آمریکا کلاسیک‌هایی پرطرفدار هستند، اما در ایران هنوز به عنوان یک خودروی کلاسیک چندان مورد توجه قرار نگرفته‌اند.

در کنار این موارد، باید تاریخچه خودرو را نیز اضافه کرد. برای مثال ممکن است در ایران خودرویی به طور خاص کلاسیک نباشد، اما یک نمونه مشخص آن به خاطر این که به شخص مشهور و یا سرشناسی تعلق داشته و به نحوی بخشی از تاریخ معاصر کشورمان است، کلاسیک محسوب شود.

در سال‌های اخیر با توجه به این که خودروهای کلاسیک از نظر قیمت رشدی قابل توجه داشته‌اند، خودروهای در دسترس‌تری مثل مرسدس‌بنز W115، ب‌ام‌و E12، پیکان و تویوتا کورونا نیز به این عرصه وارد شده‌اند. علاوه‌براین بحث خودروهای کلاسیک جوان (Young Timer) مربوط به دهه‌های هشتاد و نود میلادی هم در ایران مطرح شده و از برخی موارد مثل مرسدس‌بنز W124، ب‌ام‌و E30 و نسل سوم تویوتا سوپرا نیز تحت عنوان کلاسیک یاد شده است.

با آن که در مورد خودروهای کلاسیک، راحتی تعمیر و نگهداری معمولاً مطرح نیست، اما در بسیاری از موارد علاقمندان از خریدن خودروهایی که از نظر بازسازی، نگهداری و تامین قطعات یدکی و همچنین وجود دانش فنی تعمیرات در ایران وضعیت مناسبی ندارند، امتناع می‌کنند.

حاشیه‌سازترین بحث در زمینه خودروهای کلاسیک، قطعاً قیمت‌گذاری و رشد سرسام آور قیمت‌ها در سال‌های اخیر بوده است. برای مثال در مورد مرسدس‌بنز SL نسل R107 که زمانی با قیمتی در حدود 15 میلیون تومان معامله می‌شد، حرف از قیمت‌های میلیاردی است!

این افزایش قیمت ناشی از افزایش اقبال عمومی نسبت به خودروهای کلاسیک، افزایش قیمت خودرو (ناشی از تورم و تغییرات نرخ برابری ارز) و نهایتاً جوسازی و ورود برخی افراد ثروتمند به این عرصه است. با این که بیشتر قیمت‌گذاری‌ها در عرصه خودروهای کلاسیک ظاهراً سلیقه‌ای بوده و از الگوی خاصی تبعیت نمی‌کند، اما می‌توان عوامل مهمی را برای این روند برشمرد.

اولین عامل به طور حتم قیمت و ارزش جهانی است. خودرویی همانند مرسدس‌بنز 300SL گالوینگ که در جهان به راحتی 1-2 میلیون دلار قیمت دارد، قطعاً در ایران نیز با ارزش‌تر از یک خودروی 10 هزار دلاری معامله می‌شود. اما در بازار ایران عوامل اختصاصی معینی نیز نقش دارند. تقاضا در کشورمان برای برخی خودروها، عموماً آمریکایی و آلمانی، بالاتر از سایر خودروهاست. به همین خاطر قیمت آن‌ها نیز به تبع بالاتر خواهد بود. علاوه‌براین برخی خودروها در ایران صرفاً به خاطر کمیاب بودن، قیمت بالایی دارند و طبیعتاً هر چه خودرویی کمیاب‌تر باشد، احتمال آن که مالکش قیمت بالاتری به آن نسبت دهد بیشتر است. این مورد خصوصاً در مورد خودروهای دهه هشتاد و نود میلادی بسیار صادق است.

همان‌طور که گفتیم شناخته شده بودن برندها و نام یک محصول خاص نیز خود از عوامل تاثیرگذاری است که سبب می‌شود بازار متقاضی یک خودرو باشد و یا خیر. برای مثال یک شورولت کوروت مدل 1977 که در بازار آمریکا در بهترین حالت بین 10 تا 15 هزار دلار قیمت می‌خورد، در ایران با قیمت‌های بالاتر از 1 میلیاد تومان متناظر شده است. این در حالی است که در بازار آمریکا نسل اول تویوتا لندکروزر به راحتی با ارقامی در حدود 50 تا 60 هزار دلار معامله می‌شود!

علاوه‌براین تاریخچه خاص یک مدل نیز مثل هر کشوری، در ایران نیز می‌تواند در قیمت‌گذاری دخیل باشد. این روزها خودروهای زیادی تحت عناوینی مثل این که «درباری» بوده و یا به فلان بازیگر و یا هنرمند مشهور تعلق داشته، قیمت بالاتری نسبت به سایر نمونه‌ها دارند.

یکی از عواملی که به طور اختصاصی در هر بازاری می‌تواند موجبات افزایش قیمت یک مدل خودروی خاص را فراهم کند، جوسازی رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و حتی دلالان است. کافی است در یک روز خاص همه تصمیم بگیرند خودرویی که تا دیروز 10 میلیون تومان قیمت داشت با تحت عنوان «کلاسیک خاص» با قیمت 100 میلیون تومان آگهی کنند! همین کافی است تا قیمت آن خودرو روند صعودی قابل توجهی داشت باشد!

در کنار عواملی که برشمردیم، موارد دیگری نیز وجود دارند که چندان حرفه‌ای و قابل لمس نبوده و در دسته موارد پنهان قرار می‌گیرند. مواردی مثل چشم و هم چشمی مجموعه‌داران و علاقمندان، رقابت‌های عجیب و البته تبلیغ پیرامون مجموعه و کلکسیون اشخاصی معین. همه این موارد می‌توانند به خودی خود و یا در ترکیب با سایر عوامل، قیمت یک خودروی کلاسیک را در بازار کشورمان تعیین کنند.

در پایان لازم است اشاره کنیم قیمتی که در شبکه‌های اجتماعی، وبسایت‌های خرید و فروش و حتی جمع‌های دوستانه در مورد خودروهای کلاسیک عنوان می‌شود، لزوماً رقم حقیقی و نهایی معامله نیست. چه بسا خودرویی که در جایی با قیمت 500 میلیون تومان آگهی شده، در نهایت به قیمت 200 میلیون تومان معامله شود. بنابراین ارقام مطرح شده در فضای علنی را نمی‌توان لزوماً قیمت و ارزش حقیقی خودروهای کلاسیک دانست.