آشنایی با فورد کاپری مارک 1 مدل 1968

در میان سه ‌گانه‌های آمریکایی که در خاک غرب وحشی به سه بزرگ (Big Three) مشهور هستند، فورد را باید اروپایی‌ترین خودروساز آمریکا دانست. پیشرفت فورد در بازار اروپا از هر دو رقیب دیرینه خود یعنی جنرال‌موتورز و کرایسلر، بیشتر و قوی‌تر بود.

”در دوران کلاسیک تعداد قابل توجهی فورد کاپری به بازار ایران وارد شد، اما امروز بسیاری از آن‌ها نابود شده‌اند.“این خودروساز محصولاتی به تولید رساند که برای ایرانیان تا حدود بسیار زیادی ناآشنا است. مدل کاپری (Capri) شاید یکی از بهترین مثال‌ها دراین زمینه باشد. خودرویی اسپرت کوپه سایز متوسط با ساختار سرنشین 2+2، متعلق به دهه 1960 میلادی با چارچوبی آمریکایی/اروپایی است که یکی از موفق‌ترین تجربیات فورد در بازار اروپا به حساب می‌آید.

آنچه در ادامه این مقاله از «باما» می‌خوانید، آشنایی با یک دستگاه فورد کاپری نسل اول، موسوم به مارک 1 (MK I) مدل 1968 میلادی است که از سوی تیمور ریشار، راننده سابق مسابقات اتومبیلرانی، کلکسیونر، پیشکسوت و متخصص بازسازی خودروهای کلاسیک همانند روز اول بازسازی شده است.

مدل کاپری بین سال‌های 1968 تا 1986 در سه نسل مجزا (مارک 1 تا مارک 3)، از سوی شعبه اروپایی فورد یا همان فورد اروپا به تولید رسید. اما این جمله به چه معنا است؟

فورد را باید اولین و البته قدرتمندترین خودروساز آمریکایی دانست که با قدرتی مثال زدنی در دوران کلاسیک، به همکاری با خودروسازان اروپای نظیر لوتِس (با تلفظ اشتباه لوتوس)، کازورث (Cosworth)، لندروور، جگوار و استن‌مارتین پرداخت. نفوذ فورد در اروپا به اندازه‌ای زیاد بود که نتیجه آن ایجاد برندهای مستقل زیرمجموعه فورد درکشورهایی نظیر انگلستان، آلمان، ایتالیا و رومانی شد که هر یک محصولات منحصر به بازار خود را به تولید می‌رساندند.

در این میان، همکاری فورد با انگلستان و برندهایی نظیر لوتس، لندروور و کازورث از سایر کشورها  قوی‌تر بود. در نتیجه محصولاتی که شعبه اروپایی فورد در انگلستان به تولید می‌رساند معمولاً به مراتب مشهورتر هستند، که مدل کاپری یکی از برترین آن‌ها است.

کاپری نسل اول با کد شناسایی تجاری مارک 1 (Mark I)، بین سال‌های 1968 تا 1973 و به قلم فیلیپ کلارک (Philip T. Clark)، طراح سابق جنرال موتورز و فورد و یکی از طراحان تاثیرگذار در پروژه ماستنگ و GT-40، روانه بازار شد. این فست‌بک کوپه سایز متوسط، بسیاری از المان‌های طراحی ماستنگ را به صورت غیر مستقیم و نامحسوس به کار گرفت تا بتواند در جایگاه یک خودرو اسپرت کوپه ویژه بازار اروپا، با تمرکز برهندلینگ و کیفیت سواری اسپرت، ایفای نقش کند. در نتیجه با اختصاص یافتن پلتفرم سدان سایز بزرگ فورد کورتینا (لوتس کورتینا)، مدل کاپری متولد شد.

کاپری نسل اول با داشتن ابعادی برابر با 4280×1646×1288 میلی‌متر و فاصله محورهای 2560 میلی‌متری، بیش از 30 سانتی‌متر از برادر آمریکایی خود (ماستنگ نسل اول)، کوتاه‌تر بود اما همانند آن، ساختاری فست‌بک و کاپوتی کشیده با اتاقی نسبتا کوتاه داشت که در میان محصولات تولیدی برندهای اروپایی به شکل کاملاً متفاوتی ظاهر می‌شد. این سبک زیبا به یک طراحی قالب در میان خودروسازان بدل شد که به صورت رایجی از سوی بسیاری از برندهای آمریکایی و بعدها ژاپنی (نظیر سری Z نیسان)، به فراوانی مورد استفاده قرار گرفت.

از دیدگاه طراحی، قورد کاپری به هیچ عنوان زیبایی‌های عضلانی ماستنگ از کلاس خودروهای ماسل را ندارد. این خودرو در نمای جلو از دو چراغ مستطیل قرار گرفته در جلوپنجره باریک و در عقب، از دو چراغ مستطیل شکل بسیار ساده بهره می‌گیرد تا در نهایت با سپرهای دو تکه جلو و عقب و شکاف‌های تزئیناتی جانبی تکمیل شود. با این وجود، توجه تیمور ریشار به جزئیات بازسازی این خودرو در استفاده از دو مه‌شن بزرگ جلو، ریم‌های اسپرت مینی‌لایت (Minilite) بریتانیایی به رنگ مشکی براق و رنگ آمیزی آبی روشن با خطوط تزئینی نارنجی، یادآور رنگ مشهور ترکیبی شرکت نفتی گلف ریسینگ (Gulf Racing) فورد نمایان می‌شود و ظاهر خودرو را تا حد زیادی اسپرت‌تر کرده و آن را منحصربه‌فرد می‌سازد.

نمای داخلی فورد کاپری نیز ارث چندانی از ماستنگ نبرده است. این فضا بسیار مینیمال اما کاربردی به همراه غربیلک فرمان سه شاخه بسیار ساده (بر خلاف نسخه سوراخ‌دار طرح چوب ماستنگ) و مجموعه نشانگرهایی طراحی شده است، که جزء اطلاعات حیاتی، چیز دیگری در اختیار راننده قرار نمی‌دهد. مجموعه نشانگرها، دو دایره بزرگ و کاملاً خوانا، یکی شامل سرعت و دیگری شامل میزان سوخت موجود در باک و دمای پیشرانه را در بر می‌گیرند.

از دیدگاه آپشنی، فورد کاپری فاقد ویژگی‌های مطرح برادران آمریکایی خود نظیر شیشه بالابرهای برقی، سیستم تهویه مطبوع ، قفل مرکزی، داشبرد مجزا و سانروف است و تنها آپشن‌ مورد توجه در نمای داخلی، سیستم رادیو پخش است که به عنوان بخشی از باکس مجموعه نشانگرها، در کنار سایر کلیدهای کنترلی قرار دارد. با وجود تعلق به سگمنت اسپرت کوپه‌های سایز متوسط، نباید از یاد ببرید که این یک خودرو اروپایی به حساب می‌آید، در نتیجه فضای نشیمن سرنشینان عقب در کاپری بسیار محدود و بیشتر مناسب کودکان است.

با این حال کاپری را باید از دیدگاه بازار هدف، یعنی بازار قاره اروپا، استرالیا و آفریقا مورد بررسی قرار داد. اگرچه این خودرو در بازار آمریکای شمالی نیز عرضه شد، اما در حقیقت هدف این خودرو رقابت با خودروهای اروپایی ارزان‌قیمت بود و از این رو کم آپشن بودن و ضعیف بودن توان فنی آن چندان جای تعجب ندارد.

کاپری یک اسپرت کوپه بسیار ساده اروپایی با طراحی آمریکایی است. با این وجود به دلیل تعلق به بازار اروپا، این خودرو توان فنی خیره‌کننده‌ای از خود به نمایش نمی‌گذارد. مجموعه فنی کاپری نسل اول، طیف گسترده‌ای از پیشرانه‌های 1.3 تا 2.0 لیتری چهار سیلندر خطی و خورجینی (V4)، 2.0 تا 3.1 لیتری V6 و نمونه سفارشی و تولید محدود 5.0 لیتری V8 ویندزر (Windsor) را شامل می‌شد.

نمونه مورد بررسی به پیشرانه 1.5 لیتری 8 سوپاپ Tanus V4 با ضریب تراکم پایین 9:1 (9 به 1) مجهز است که می‌تواند قدرتی برابر با 74 اسب‌بخار در دور 5000 و گشتاور 125 نیوتون‌متر در دور 3200 به تولید برساند و از طریق گیربکس چهار سرعت دستی (سه سرعت اتوماتیک به صورت سفارشی)، چرخ‌های عقب را به حرکت در بیاورد. این اعداد و ارقام در همان دوران نیز هیجان‌انگیز به حساب نمی‌آمد، اما باید به یاد داشته باشید که کاپری تنها کمتر از یک تن وزن دارد. در نتیجه با داشتن شتاب اولیه‌ای برابر با حدود 10 ثانیه و حداکثر سرعت 150کیلومتر برساعت، چندان کمتر از رقبای اروپایی خود نبود.

با وجود تجهیز فورد کاپری به پیشرانه نسبتا بزرگ 5.0 لیتری V8 ویندزر فورد به قدرت 210 اسب‌بخار و 400 نیوتو‌.متر گشتار (ویژه بازار آفریقای جنوبی)، برترین نسخه رسمی کاپری نمونه 3.1 لیتری V6 با کد شناسایی RS3100 است که به منظور همانگی با قوانین مسابقات آن دوران، در تعداد بسیار محدود، ویژه بازار عمومی نیز به تولید رسید. این نسخه می‌توانست قدرتی برابر با 150 اسب‌بخار و گشتاور 250 نیوتون‌متر به تولید برساند که با داشتن شتاب اولیه 7.3 ثانیه‌ای و حداکثر سرعت 200 کیومتر برساعت، یکی از محبوب‌ترین و کلکسیونی‌ترین نمونه‌های کاپری به حساب می‌آید.

سیستم تعلیق فورد کاپری در جلو از نوع مک‌فرسون استرات با ترمز دیسکی دو جداره هواخنک و در عقب از نوع یکپارچه محور فعال به همراه فنرهای شمش (شبیه به سیستم تعلیق پیکان) با ترمز کاسه‌ای هوا خنک است. این سیستم اگرچه چندان اسپرت و پایدار به حساب نمی‌آید، اما برای خودرویی ارزان‌قیمت ویژه بازار اروپا، سواری شهری/مسابقه‌ای ساده، کم‌‌هزینه و کم‌استهلاکی را ارائه می‌دهد.

در بازه زمانی 18 ساله تولید، سه نسل فورد کاپری و جمعا نزدیک به 1.88 میلیون دستگاه از این خودرو روانه بازارجهانی شد. این حجم قابل توجه فروش برای تنها یک مدل، از ده‌ها مدل متنوع شرکت فورد آن‌ هم در این سگمنت، نشان‌دهنده یک پیروزی بزرگ و تولید یک محصول کم‌نقص بود. کاپری به عنوان خودرویی اسپرت و بسیار سبک (حدود 950 تا 1200 کیلوگرم)، یک پلتفرم بسیار عالی برای اجرای تیونینگ و تقویت بخش قوای فنی است که می‌تواند آن را رسما به یک موشک زمین به زمین بدل کند.

بر اساس گفته‌های تیمور ریشار، در دوران کلاسیک تعداد قابل توجهی فورد کاپری به بازار ایران وارد شد، اما امروز بسیاری از آن‌ها نابود شده‌اند. دلیل انتخاب این مدل به خصوص از سوی ریشار، داشتن فنداسیون مناسب برای بازسازی، تملک انفرادی خودرو در طی سالیان و سلامت اتاق خودرو بود، که باعث شد بازسازی این خودرو ریز نقش دوست داشتنی تنها یک سال بیشتر به طول نکشد.

کاپری را باید در زمره معدود محصولات فورد اروپا حاظر در بازار ایران دانست. خودرویی که هرچند توان رقابت فنی با برادر بزرگ‌ترش، ماستنگ نسل اول را ندارد، اما در کلاس خود در بازار اروپا و کشورهای کوچک پسند (مانند ژاپن)، بسیار روشن درخشید. بازسازی این خودرو تاریخ‌ساز از سوی ریشار اقدامی بسیار پسندیه و تحسین‌برانگیز است.

_{عکاس: محمدرضا اناری}