ملاقات با ب‌ام‌و E24 و F13

دهه 1970 میلادی را باید دوران اوج‌گیری و شکوفایی برندهای خودروسازی آلمانی، به خصوص مرسدس‌بنز و ب‌ام‌و دانست. در این دهه، این دو برند ژرمن اقدام به گسترش سبد محصولات و ایجاد طیف نوینی از خودروها کردند که آینده امروزه آن‌ها را در دنیای مدرنیته رقم زد.

سری جدید عددی برند باواریایی ب‌ام‌و (یا همان بیمِر) از دهه 1970 با سدان سری 5 در سال 1972 آغاز شد. کوپه سری 3 در سال 1975 به ناوگان بیمر پیوست و سدان فول‌سایز لوکس این برند در سال 1977 با نام سری 7 روانه بازار شد. این چیدمان سبد محصول، جای خالی یک GT کروزر سایز بزرگ را به وضوح نشان می‌داد. از این رو ب‌ام‌و در سال 1976 (یک سال پیش از معرفی سری 7)، سری 6 را به عنوان GT کوپه سایز بزرگ روانه بازار کرد که در نسل اول با کد شناسایی E24 شناخته می‌شود.

محبوبیت سری 6 در طیف محصولات بیمر برای علاقه‌مندان مبرهن بود، اما بنابر دلایل درون سازمانی و البته تولید سری 8 نسل اول (E31) در سال 1990، نسل دوم این خودرو (E63) ملقب به کوسه، تا سال 2003 به خط تولید بازنگشت. با این وجود تولید سری 6 منجر به ادامه یافتن تولید این مدل تا به امروز در چهار نسل مجزا شده است.

آنچه در ادامه این مقاله از «باما» میخوانید، آشنایی با نسل اول سری 6 (E24) و نسل سوم این خودرو (F13) است.

کوپه سایز کوچک ب‌ام‌و در دوران کلاسیک، در نسل اول با نام فنی E21 به عنوان جانشین خانواده قدیمی سری 02 و با نام جدید سری 3 روانه بازار شد. این در حالی است که سری 6 نسل اول (E24)، برای جانشینی سری GT شش سیلندر دهه 1960 میلادی ب‌ام‌و، یعنی مدل E9 انتخاب شد. بنابراین سری 3، سری اسپرت کوپه و سری 6، سری گرندتورینگ یا GT ب‌ام‌و در سبد محصولات نوین این برند در دهه 1970 به حساب می‌آید.

سری 6 نسل اول در بین سال‌های 1976 تا 1982 و در دو سری متمایز به تولید رسید. سری اول بر پلتفرم نسل اول سری 5 (E12) و سری دوم از سال 1982 بر پلتفرم نسل دوم سری 5 (E28) بنا شده بود. از این رو جای تعجب نداشت که با ابعاد 4755×1725×1365 میلی‌متری و با فاصله محورهای 2630 میلی‌متری، ابعادی بسیار نزدیک به سری 5 (البته اندکی بزرگ‌تر) داشته باشد.

E24 یک کوپه کروزر 2+2 از کلاس گرند تورینگ (GT) بود، به این معنا که سواری آن بر آسایش سرنشینان در مسیرهای طولانی تمرکز بیشتری داشت تا القا حس سواری اسپرت و تیز و بز. از این رو لازم بود که نشیمن سرنشینان عقب، جادارتر و بزرگ‌تر از سری 3 کوپه باشد، که عملا جایی برای سرنشینان بالغ درعقب خودرو نداشت.

طراحی خودرو به قلم طراح سرشناس فرانسوی، پائول بِرَک انجام گرفت که تجربه جایگاه مدیریت تیم طراحی در برندهای مطرحی چون مرسدس‌بنز، پژو و سیتروئن را نیز عهده‌دار بود. طرح ابتدایی E24 در مرحله اول بر ساختار E9 اما با ارتفاع بیشتر اتاق شکل گرفته بود، تا سرنشینان بتوانند با راحتی بیشتر سوار یا پیاده شوند. خوشبختانه این طرح بلافاصله از سوی باب لاتز، مدیر ارشد سوئیسی-آمریکایی وقت ب‌ام‌و (مدیر مشهور و باسابقه برندهای آمریکایی جنرال موتورز، کرایسلر و فورد)، رد شد و در نهایت طرحی مورد تایید واقع شد که ساختار نهایی E24 را شکل داد. طرح‌های اجرا شده از سوی برک و مدیریت لاتز در هر برندی، به تولید خودروهایی استثنایی و تاریخ‌ساز منجر شده و هر خودروساز را به اوج شکوفایی تاریخ خود رسانده است.

سری 6 نسل اول خودرویی است که در نمای جلو ساختار سنتی/مدرن ب‌ام‌و، شامل جلوپنجره کلیوی و چهار چراغ دایره، اتاق کشیده و باریک و در عقب، چراغ‌های یکپارچه مستطیلی جدید ب‌ام‌و را به همراه داشت.

نمای داخلی با داشتن ساختار نیمه لوکس/نیمه اسپرت خودرو، با تریم دو رنگ هماهنگ با رنگ بدنه، زیبایی سبک طراحی بسیار ساده و مینیمال بیمر در آن دوران را دوچندان می‌کرد. داشبرد عمودی متصل به کنسول میانی، فرمان چهار شاخه و مجموعه نشانگرهای سه قلو، همگی در سبک طراحی نمای داخلی محصولات وقت بیمر در آن دوران مشترک بودند، اما در عین حال تفاوت‌های جزئی در میان محصولات به چشم می‌خورد.

در مقابل نسل سوم سری 6 که در نسخه هاردتاپ کوپه مورد بررسی با کد شناسایی F13 (F12 برای مدل کانورتیبل) شناخته می‌شود نیز از المان‌های زیبای یک کوپه GT به دور نبود. طراحی F13 از سوی نادر فقیه‌زاده، طراح سرشناس ایرانی انجام گرفت که سابقه طراحی سری 7 نسل پنجم و نسل ششم را نیز عهده‌دار بود.

طراحی F13 حامل پیام مهمی بود که از تغییر در سبک طراحی بیمر در سال‌های پس از 2010 خبر می‌داد. از این رو بسیاری از افراد در میان سری 6‌های دوران مدرنیته (سال‌های پس از 2000)، نسل دوم سری 6 با کد شناسایی فنی E63 را به دلیل داشتن خشونت بیشتر در طراحی مدل جذاب‌تری می‌دانند.

نمای داخلی F13 اما با ارائه تمامی المان‌های نوین بیمر، نظیر تریم داخلی چرمی دو رنگ، داشبرد عمودی متصل به کنسول میانی (همانند E24)، فرمان سه شاخه اسپرت، نشانگرهای آنالوگ چهارگانه دایره و آپشن‌ها و تکنولوژی‌های به کار رفته، با سایر مدل‌های تولیدی دوران مشترک بود.

F13 اما المان‌های نرم‌تر و آرم‌تری را در نمای خارجی خود به کار گرفت که به اندازه E63 خشن و جسور نبود. از سوی دیگر این مدل اولین سری 6 تاریخ بود که در نسخه چهار در (گرندکوپه با کد شناسایی F06) نیز به تولید رسید که حاکی از تغییرات بسیار بزرگ در سیاست‌های چیدمان سبد محصولات نوین بیمر بود.

همانند تغییرات انجام شده بر سری 3 به هنگام معرفی سری 4، جای تعجب نداشت که آرامش طراحی و چهار در شدن سری 6 نیز بر علاقه‌مندان این برند تاثیر منفی بگذارد. با این وجود باید E24 را از دیدگاه وفاداری به المان‌های طراحی سنتی بیمر و حفظ اصالت برند، زیباترین و کامل‌ترین سری 6 تاریخ خطاب کنیم. هرچند که این مهم موضوعی سلیقه‌ای است و می‌تواند براساس طبع مخاطبان، کاملا متغیر باشد.

اروپایی‌ها سابقه درخشانی در خراب کردن برترین طرح‌های خودرویی جهان با ارائه پیشرانه‌های نامناسب دارند. از محصولات لوتس انگلستان گرفته تا بسیاری از نسخه‌های برتر بیمر و مِرک (مرسدس‌بنز) نظیر M1 یا SL پاگودا، همگی با پیشرانه‌هایی روانه بازار شدند که در شان و مقام طراحی آن خودروی به خصوص نبود.

داستان در خصوص E24 نیز متاسفانه به همین ترتیب است. در دهه 1970 میلادی، بیمر سالیان درازی بود که پس از ارائه مدل قدیمی 507 (رقیب رسمی مرسدس‌بنز 300SL)، از پیشرانه‌های قدرتمند V8 در محصولات تولید انبوه خود استفاده نکرده و تنها بر نسخه‌های مختلف I6 (شش سیلندر خطی) تکیه کرده بود. در نتیجه تا زمان ورود به دهه 1980 میلادی، شاهد استفاده دوباره بیمر از پیشرانه‌های V8 نبودیم.

خوشبختانه E24 به دلیل داشتن ذات اسپرت/لوکس، تنها با پیشرانه‌های I6 (و نه I4 همانند سری 5) روانه بازار شد، که بین 2.8 تا 3.5 لیتر حجم داشتند. در این میان قدرتممندترین ستاپ به دو پیشرانه 3.5 لیتری تک میل‌سوپاپ (DOHC) کد M88 و S38 تعلق داشت. پیشرانه M88 بر پایه پیشرانه M49 به کار رفته در 3.0CSi دهه 1960 و ویژه E24 ارتقا یافته بود که با استانداردهای وقت اروپا، قادر به تولید حدود 285 اسب‌بخار قدرت در دور 6500 و 340 نیوتون.متر گشتاور در دور 4500 بود.

پیشرانه S83 اما با ساختاری کاملاً مشابه و دقیقا براساس M88، ویژه بازار آمریکای شمالی با قوانین آلایندگی سختگیرانه‌تر از اروپا توسعه یافت. در نتیجه این پیشرانه قادر به تولید حدود 256 اسب‌بخار قدرت و 330 نیوتون‌متر گشتاور در دورهای مشابه با M88 بود. ضعیف‌ترین توان تولیدی نیز به نسخه 2.8 لیتری M30 با قدرت 180 اسب‌بخار و 235 نیوتون‌متر گشتاور مربوط می‌شد.

سیستم انتقال نیرو، دو نمونه دستی چهار و پنج سرعته و یک نمونه سه سرعته اتوماتیک را دربر می‌گرفت که نمونه اتوماتیک در سری دوم تولیدی، جای خود را به نسخه چهار سرعته داد. اگرچه خبری از پیشرانه V8 در E24 نبود، اما این خودرو به دلیل داشتن وزن نسبتا کم در حدود 1.5 تن، می‌توانست در قدرتمندترین مدل (M635CSi) در حدود 6.5 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر برساعت دست یابد و مصرف سوخت متوسطی در حدود 12 لیتر در هر 100 کیلومتر از خود برجای بگذارد که در نوع خود محترم و قابل قبول بود، اما هرگز خلاء یک نسخه V8 عملکرد محور را پر نمی‌کرد.

جای تردید ندارد که F13 با تعلق به عصر مدرنیته و تکنولوژی، حتی در نسخه شش سیلندر نیز بر E24 پیروز شود. این سری 6 مدرن با دو پیشرانه بنزینی 3.0 لیتری I6 توربو و 4.4 لیتری V8 توئین توربو (و یک نمونه شش سیلندر 3.0 لیتری توئین توربو دیزل) روانه بازار شد که حداقل توان آن برابر با 315 اسب‌بخار و ماکزیمم گشتاور 450 نیوتون‌متر بود.

در عوض پیشرانه 4.4 لیتری V8 با دو توربوشارژر در نسخه عملکرد محور M6، قادر به تولید قدرتی برابر با 553 اسب‌بخار و گشتاوری برابر با 680 نیوتون‌متر بود که در ترکیب با گیربکس 6 سرعته دستی (فقط برای بازار آمریکای شمالی) یا هفت سرعته دو کلاچ اتوماتیک (هشت سرعت اتوماتیک معمولی برای سایر مدل‌ها)، می‌تواند وزن 1850 کیلوگرمی این سری 6 سنگین وزن را در حدود 4 ثانیه به سرعت 100 کیلومتر برساعت براند در حالی که تکنولوژی توربو و سیستم پاشش سوخت تزریق مستقیم (GDI)، مصرف سوخت متوسط را در بازه قابل قبول 14 لیتر در هر 100 کیلومتر قرار می‌دهد.

پیشرفت تکنولوژی در زمینه‌های مختلف فنی و طراحی صنعت خودرو بدون شک به تولید محصولات کاربردی‌تر و تقریباً راحت‌تر انجامیده است و نمی‌توان خودرویی را از دنیای امروز با دهه‌های پیش مقایسه کرد. اما به عقید شخص نگارنده و به عنوان یک فرد علاقه‌مند به خودروهای کلاسیک، E24 کامل‌ترین و زیباترین سری 6 تاریخ بیمر بود، که تنها نقطه ضعف آن عدم، تجهیز به پیشرانه قدرتمندتر و برازنده‌تر V8 به حساب می‌آید.

_{عکاس: محمدرضا اناری}