بررسی کارنامه نمایشگاه‌های بین‌المللی خودرو تهران

طبق اعلام قبلی قرار بود تا چهارمین نمایشگاه خودروی تهران در مجموعه شهرآفتاب در بهمن ماه برگزار شود، اما چندی پیش اعلام شد که نمایشگاه امسال لغو و در خرداد سال 99 برگزار می‌شود. با این حال نباید به این عدد «چهارمین» بسنده کرد، چرا که قدمت برگزاری نمایشگاه بین‌المللی در تهران آن هم با محوریت خودرو، به دهه چهل شمسی باز می‌گردد. «باما» باشید تا دوره‌های مختلف برگزاری نمایشگاه خودروی تهران را بررسی کنیم.

آغاز کار: دوران پیش از انقلاب اسلامی

دقیقاً نمی‌توان گفت اولین بار خودرو در کدام نمایشگاه صنعتی ایران حاضر شد. با این حال به نظر می‌رسد در سال 1345 و در نمایشگاه دستاوردهای صنعتی ایران بود که برای اولین بار با حضور شرکت‌هایی همانند خاور و سهامی جیپ (جد پارس خودرو)، پای خودرو به عرصه نمایشگاهی ایران باز شد. این روند تا گشایش مجموعه نمایشگاه بین‌المللی تهران در سال 1348 و اولین نمایشگاه آسیایی ادامه یافت. در دهه پنجاه و در سال 1355، با گسترش فعالیت‌های این مجموعه، نمایشگاه‌ها جدی‌تر شد و حضور خودروسازانی همانند سایپا، جی‌ام ایران و ایران ناسیونال در کنار برخی خودروهای دست‌ساز مبتکران ایرانی، به آن رونق قابل توجهی داد.

تعلیق: اواخر دهه شصت تا اواسط دهه هفتاد

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تغییرات سریعی در انتظار صنعت خودرو کشورمان بود. در بحبوحه این تغییرات جنگ تحمیلی آغاز شد و بدین ترتیب برگزاری نمایشگاه‌هایی نظیر نمایشگاه خودرو، از اولویت خارج شد. تا اواخر دهه شصت، تقریباً هیچ رویداد مشابهی در ایران برگزار نشد. سپس این روند از سال 1369 دگرگون شد. از آن سال به صورت دوره‌ای، نمایشگاه‌هایی برای وزارت صنایع و با ابتکار سازمان گسترش و نوسازی برگزار شد. این مجموعه نمایشگاه‌ها با آن که با محوریت خودرو برگزار نمی‌شدند، اما بخش قابل توجهی از آن‌ها به صنعت خودرو و البته صنایع وابسته اختصاص یافته بود.

دوران اوج: سال 1378 تا 1384

در سال 1378 بود که اولین نمایشگاه بین‌المللی تخصصی خودرو تهران در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار شد. در این نمایشگاه خودروسازان و واردکنندگان مطرح کشور در کنار قطعه‌سازان و البته سایر صنایع وابسته حاضر شده بودند. در آن زمان با توجه به ممنوعیت واردات و محدودیت شدید بازار خودرو کشور، بیشتر بخش‌های نمایشگاه به خودروسازانی نظیر سایپا، ایران خودرو، پارس خودرو و کرمان خودرو اختصاص یافته بود.

در دوره‌های مختلف این نمایشگاه که تا سال 1384 در این محل برگزار شد، خودروسازان سعی داشتند با ارائه محصولات آتی، پیش نمونه‌ها و حتی کانسپت‌های داخلی، توجه مخاطبان و متخصصان را به خود جلب کنند.

خودروسازان متعددی در این دوره در این نمایشگاه‌ها به عموم مردم معرفی شدند. کیش خودرو با انواع سیناد سعی داشت تا سهمی از بازار خودرو ایران را بدست آورد. رنوس خودرو با آنا قصد داشت روحی تازه در بازار نیمه جان خودروهای اسپرت کشورمان بدمد. شرکت نوریانی با وعده واردات و حتی مونتاژ محصولات روز ب‌ام‌و، همیشه یکی از ستارگان این نمایشگاه‌ها بود. خودروسازی مرتب با ارائه انواع جدیدی از پاژن و بعدها محصولاتی نظیر موسو، بازار خودروهای دو دیفرانسیل را هدف گرفته بود. زاگرس خودرو نیز در ابتدای دهه هشتاد با پروتون به بخشی از بازار چشم دوخته بود که در انحصار سایپا و ایران خودرو بود.

علاوه‌براین خودروسازان بزرگ کشور همواره با دست پر در این نمایشگاه‌ها حاضر می‌شدند. ایران خودرو همه ساله با وعده عرضه گونه‌های جدیدی از خودرو ملی، محصولات جدید پژو و در نهایت مرسدس‌بنز به این نمایشگاه پا می‌گذاشت. سایپا که در ابتدا تنها با رنو و کیا همکاری محدودی داشت، به تدریج با سیتروئن نیز همکاری کرد و محصولات متنوعی از این خودروسازان را در این نمایشگاه‌ها با وعده مونتاژ داخلی عرضه می‌کرد. پارس خودرو هر سال چند نمونه جدید از پاترول، جیپ و بعدها سپند را ارائه می‌کرد و بعدها با محصولات مدرن نیسان جلب توجه می‌کرد. کرمان خودرو به لطف موفقیت محصولات دوو، بخش جدایی‌ناپذیری از این نمایشگاه‌ها بود.

شرکت‌های کوچکی نظیر ایران روور نیز سعی داشتند بازار خودروهای تیونینگ و آپشن را هدف بگیرند. علاوه‌براین بخش‌های کوچکی نیز به خودروهای کلاسیک، مسابقه‌ای و البته موتورسیکلت‌ها اختصاص می‌یافت که برای مخاطبان عام بسیار جذاب بود.

بازگشت به شهرآفتاب: از سال 1395

آخرین نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در حالی در سال 1384 برگزار شد که نسبت به سال قبل بسیار محدودتر و کوچکتر شده بود. از اواسط دهه هشتاد تا اوایل دهه نود، چندین نمایشگاه با محوریت صنایع وابسته خودرویی (قطعه) در تهران برگزار شدند. علاوه‌براین، نمایشگاه‌هایی نیز در استان‌های مختلف کشور برگزار شدند که به مرکزیت‌زدایی در این زمینه کمک شایان ذکری کردند. با این حال با باز شدن مرزها به روی واردات خودرو و گسترش صنعت خودرو در اواسط دهه هشتاد، لزوم برگزاری چنین رویدادی را هویدا می‌کرد.

بالاخره و با گشایش مجموعه شهر آفتاب، اولین دوره جدید نمایشگاه بین‌المللی خودرو تهران در سال 1395 برگزار شد. در این دوره خودروسازان و وارد کنندگان متعددی حاضر بودند و بخشی نیز به خودروهای کلاسیک اختصاص یافته بود. با وجود مشکلات متعدد صنعت خودرو و محدودیت شدید و البته قطع واردات خودرو، از آن زمان تاکنون این نمایشگاه برگزار شده که روندی مثبت در صنعت خودرو کشورمان است.