بررسی تفاوت‌های بازار خودروهای دست دوم ایران و آمریکا

بازار خودروهای دست دوم در ایران همواره پر از حاشیه‌های متعدد بوده. خصوصاً این روزها که به دلیل بالا رفتن قیمت خودرو و متلاطم بودن نرخ ارز، حاشیه‌های بیشتری گریبان‌گیر بازار خودروی کشورمان شده است. گاهی در فضای مجازی صحبت از قیمت پایین خودروهای دست دوم خارجی به میان می‌آید و موجی از انبوه و حسرت از ارزانی خودروهای روز چند هزار کیلومتر کارکرده و مقایسه با قیمت چند برابری آن‌ها در ایران، به یکی از سوژه‌های داغ رسانه‌ها بدل می‌شود. اما آیا واقعا بازار خودرو در کشورهای دیگر بی‌نقص است و در برابر بازار پرحاشیه کشورمان، به بهشتی دست نیافتنی می‌ماند؟ در این مطلب به طور خلاصه به بازار خودروهای کارکرده در آمریکا می‌پردازیم تا پاسخ به این پرسش را بیابیم.

شاید جنجالی‌ترین و ملموس‌ترین تفاوت بازار آمریکا با بازار خودروی کشورمان، در بخش قیمت‌گذاری باشد. همانند سایر کشورهای توسعه یافته، قیمت خودروهای دست دوم در بازار آمریکا برپایه فاکتورهای متعددی تعیین می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عرضه و تقاضاست. خودروهای باکیفیت، کم استهلاک و با برند معتبر معمولاً تقاضای بالاتری دارند و همین امر سبب می‌شود تا در بازار افت قیمت کمتری نسبت به سایرین تجربه کنند. بای مثال بیشتر محصولات برند لکسوس، خصوصا کراس‌اورها، این روزها در بازار آمریکا افت بسیار کمی دارند و در بازار دست دوم، معمولاً نمونه‌های خوش‌قیمت سریعاً فروش می‌روند. این در حالی است که برند آکورا به عنوان رقیب مستقیم لکسوس، وضعیت چندان مناسبی ندارد.

با وجود تاثیرگذاری این عوامل بر قیمت خودرو در ایران، معمولاً افت خودروهای دست دوم، حتی برای خودروهای پراستهلاک و پرخرج، چندان زیاد نیست. همین موارد در ترکیب با محدودیت شدید واردات سبب شده تا قیمت خودروهای لوکس و پرهزینه چند سال کار کرده در ایران بسیار بالاتر از آمریکا باشد.

دومین فاکتور موقعیت جغرافیایی و آب و هواست. عاملی که در کشورمان کمتر مد نظر است. برای مثال در نقاط برف‌خیز آمریکا، برند سوبارو به لطف دو دیفرانسیل بودن بیشتر محصولاتش، اعتبار زیادی دارد و فروش بالاتری نسبت به سایر برندها دارد. این نوع محبوبیت گاهی با فرهنگ عامه و سبک زندگی ساکنان یک منطقه در هم می‌آمیزد تا نهایتاً یک نوع فاکتور فرهنگی-تاریخی بسازد که برای چندین دهه فروش خوب یک برند یا محصول را گارانتی می‌کند. این موارد در ایران هم قابل لمس هستند، اما معمولاً کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود.

سومین فاکتور وضعیت سلامت خودو از نظر تصادفات است. در سیستم راهنمایی و رانندگی آمریکا (DMV)، از این فاکتور تحت عنوان Title یاد می‌شود. اگر خودرویی در تصادفی سبک و یا سطحی آسیب ببیند، با وجود ثبت در سامانه شرکت‌های بیمه، در Title خودرو تغییری ایجاد نمی‌کند. اما در صورت وقوع تصادفی جدی، Title خودرو اصطلاحا از حالت پاک (Clean) خارج می‌شود که در قیمت خودرو تاثیر قابل توجهی دارد. مالک خودرو به هنگام فروش خودرو، برگه‌ای که مشخصا وضعیت Title خودرو را عنوان می‌کند به امضای طرفین معامله می‌رساند و بنابراین خود به خود خریدار Title را متوجه خواهد شد. با این حال ممکن است تا دقیقه نود وضعیت خودرو را به خریدار احتمالی نگوید. به همین دلیل بسیاری از خریداران برای بررسی وضعیت Title و همین طور سرویس‌های خودرو، دست به دامان گزارش‌های موسساتی نظیر Carfax می‌شود.

شرکت کارفکس موسسه‌ای است که با سامانه DMV، تعمیرکاران و البته نمایندگی‌های رسمی خودروسازان در ارتباط است و هر گونه تغییر در وضعیت خودرو و البته سرویس‌ها و تعمیرات دوره‌ای و غیر دوره‌ای را ثبت می‌کند. خریداران می‌توانند در صورت نیاز برای بررسی وضعیت خودرو، با در دست داشتن شماره VIN خودرو گزارشی را به قیمت 40 دلار بخرند تا از همه این موارد مطلع شوند. معمولاً این بهترین راه برای درک وضعیت سرویس‌ها و همچنین سلامت خودرو است. علاوه‌براین خود شرکت کارفکس نیز معمولاً رقمی تخمینی برای قیمت خودرو به شما ارائه می‌کند که البته وحی منزل نیست و معمولاً بازه‌ای حدودی است.

در مقابل این، متاسفانه تصادفات جزئی و جدی در بسیاری از موارد در کشورمان ثبت نمی‌شود و برای اطمینان از وضع سلامت و سرویس‌های خودرو، باید دست به دامان گفته‌ها و اسناد ارائه شده توسط مالک قبلی و همچنین یک تعمیرکار و یا صافکار منصف معتمد بسنده کرد.

همان طور که گفتیم، شرکت کارفکس معمولاً رقمی تخمینی برای خودروهای مختلف ارائه می‌کند. اما این شرکت تنها مرجع برای درک قیمت معقول و میانگین و البته سنجش رقم پرداختی برای یک خودرو دست دوم نیست. شرکت‌های مختلفی با توجه به وضعیت بازار، وضعیت و کارکرد خودرو، سوابق قبلی خودروهای مشابه و البته آمار نمایندگی‌ها، یک بازه قیمت به شما ارائه می‌کنند. یکی از این شرکت‌ها KBB است که از طریق وبسایتش، می‌توانید با وارد کردن مدل، کارکرد، آپشن‌ها و وضعیت و رنگ خودرو، یک بازه حدودی برای قیمت خودرو مورد نظرتان بیابید.

وجود شرکت‌هایی متعدد با پایگاه داده‌های جامع سبب شده است تا یک نظام دقیق و البته حساب شده برای قیمت‌گذاری خودروهای دست دوم پدید بیاید. برای مثال در وبسایت KBB قیمت خودرو برپایه این که قرار است از شخص خریداری شود یا از نمایندگی، قیمت متفاوتی خواهد داشت. این در حالی است که قیمت‌گذاری خودرو در بازار ایران بسیار شخص محور است. معمولاً افراد با توجه به وضعیت خودرو و البته بازار، قیمتی تعیین می‌کنند و در بسیاری موارد صنف فروشندگان خودرو می‌تواند به طور هماهنگ شده، قیمت یک خودرو را بالا و یا پایین بیاورد. بدین ترتیب حتی وجود وبسایت‌ها و مراجع آنلاینی برای تخمین قیمت یک خودروی دست دوم، با عنایت به حواشی و تلاطم بازار خودرو ایران، چندان کافی نیست.

در ایران قبلاً برای فروش خودروهای دست دوم معمولاً همه دست به دامان نمایشگاه‌های فروش خودرو و آگهی بخش نیازمندی‌های روزنامه‌های مطرح می‌شدند و در سال‌های اخیر نیز وبسایت‌هایی نظیر «باما»، طرفداران زیادی کسب کرده، به نحوی به قطب اصلی خرید و فروش خودرو ایران بدل شده‌اند. در آمریکا به جزء نمایشگاه‌ها و وبسایت هر یک از نمایندگی‌ها، می‌توان به شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خرید و فروش رجوع کرد. این روزها بسیاری از مالکین، خودروی خودشان را از طریق بخش Market شبکه احتماعی فیسبوک به فروش می‌رسانند و سایت Craigslist هم طرفداران زیادی پیدا کرده است. این محبوبیت تا جایی پیش رفته که نمایندگی‌ها و نمایشگاه‌داران هم معمولاً خودروهایشان را در این بخش آنلاین آگهی می‌کنند تا شانس فروش خودرو بالاتر رود. از این نظر با وجود تفاوت‌های موجود، وضعیت ایران و آمریکا فاصله چشمگری ندارد. تنها نکته مهم شاید قیمت‌گذاری واضح و روشن در آمریکا باشد. اگر خودرویی در آمریکا با قیمتی بالاتر از ارقام پیشنهادی وبسایت‌هایی نظیر KBB آگهی شود، معمولاً فروش نمی‌رود و مالک تقریباً امکان خراب کردن بازار و متشنج کردن قیمت‌ها را ندارد. در مقابل در ایران قیمت‌های پرت یک مالک و یا نمایشگاه می‌تواند به راحتی به خراب شدن قیمت و بازار بینجامد و به همین دلیل شاهد مواردی نظیر عدم ذکر قیمت در آگهی‌های آنلاین هستیم که تنها ضمادی نیمه جان بر بازار پرتشنج خودرو کشورمان هستند.

در بازار خودرو آمریکا، علاوه‌بر Title و قیمت خودرو که براساس نظر موسساتی نظیر کارفکس و KBB قابل بررسی است، وضعیت فنی نیز از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. برخلاف دیدگاه ما، فول آپشن بودن یک خودروی دست دوم کمتر از آنچه فکرش را می‌کنید در بازار آمریکا اهمیت دارد. معمولاً اختلاف قیمت یک نمونه فول و یک نمونه کم‌آپشن چندان زیاد نیست و خودروهای کم‌آپشن نیز طرفداران خاص خودشان را دارند. خصوصاً افرادی که قصد ماجراجویی، صحرانوردی و البته تیونینگ خودرو را دارند، معمولاً از چنین نمونه‌هایی استقبال می‌کنند. در آمریکا اتوماتیک بودن جعبه‌دنده خودرو یک حسن و آپشن کمیاب و ارزشمند نیست و همگان به آن عادت کرده‌اند، اما معمولاً بازار خودروهای دنده دستی به خاطر عدم آشنایی نسل جدید با چگونگی راندن خودروهای دنده دستی، چندان داغ نیست. اما نکته قابل توجه این است که به جز وضعیت تایرها، Title و ظاهر کلی خودرو، معمولاً به بسیاری از موارد ظاهری اهمیت چندانی داده نمی‌شود. پارگی در روکش صندلی، ترک در شیشه، خط و خش روی بدنه، فرورفتگی جزئی و رنگ پریدگی سپر و لنز چراغ‌ها از مواردی هستند که در بین آمریکایی‌ها اهمیت چندانی ندارد و به هنگام خرید خودرو دست دوم، توجه به این موارد کمتر محلی از اعراب دارد و تنها افراد وسواسی پیگیر چنین موضوعاتی هستند. در عوض وضعیت فنی و منظم بودن سرویس‌ها و البته کارکرد پایین نسبت به سن خودرو، مطرح هستند. به همین دلیل خودروهای متعددی در معابر دیده می‌شود که با وجود ظاهری نسبتاً فرسوده و رنگ پریده، به لطف سلامت فنی، هنوز هم تردد دارند.

سیستم معاینه فنی در آمریکا بسته به ایالت، تفاوت‌هایی جزئی دارد. با این حال پاس شدن تست Smog تقریباً در تمامی ایالت‌ها برقرار است که با خواندن دیاگ خودرو صورت می‌گیرد. خودرویی که نتواند معاینه فنی دریافت کند، اجازه تردد ندارد و بدین ترتیب بسیاری از خودروهای تمیز و با ظاهری سالم، ممکن است به خاطر عدم امکان دریافت معاینه فنی، اوراق شوند!

معمولاً در وبسایت‌های تخمین قیمت خودرو نظیر KBB نیز کمتر در مورد وضعیت ظاهری و سلامت خودرو سوالاتی مطرح می‌شود و بیشتر تمرکز روی وضعیت فنی است. این در حالی است که در ایران وضعیت سلامت ظاهری شاید با سلامت فنی برابری کند. قیمت نسبتاً پایین اجرت تعمیرکاران در ایران سبب شده تا حتی بسیاری به دنبال خرید خودروهایی باشند که از نظر ظاهری سالم هستند، اما مشکلات فنی دارند و با خرجی نسبتاً معقول، قابل راندن می‌شوند. این در حالی است که در آمریکا تقریبا هیچ فردی به سراغ چنین خودروهایی نمی‌رود و تنها برخی تعمیرکاران ممکن است به دنبال شکار خودروهایی با وضعیت مذکور باشند. مواردی نظیر رنگ‌شدگی و یا لکه‌گیری بدنه و حتی تعویض گلگیر و در، با آن که در بازار آمریکا مهم هستند، اما اگر تصادف جدی و باعث خدشه‌دار شدن Title خودرو علت وقوع آن‌ها نباشد، نادیده گرفته می‌شوند. این در حالی است که چنین مواردی در ایران به راحتی قیمت یک خودرو را چندین میلیون تومان جابجا می‌کنند! البته قیمت صافکاری و تعمیرات ظاهری در ایران بسیار پایین‌تر از آمریکاست.

مقایسه بازار خودروی متنوع و نسبتاً پایداری نظیر آمریکا با کشورمان شاید چندان منصفانه نباشد. اما می‌تواند الگویی برای بهبود وضعیت پرتلاطم کشورمان باشد. بازار ایران معمولاً برمحوریت شخص استوار است، این در حالی است که قیمت‌گذاری و کارشناسی خودرو در آمریکا مدت‌هاست یک مکانیزم جامع و کامل دارد و تصمیمات یک شخص و حتی یک گروه خاص، قیمت‌ها را فرسنگ‌ها جابجا نمی‌کند.

نحوه دریافت کد بورس کالا برای خرید خودرو، راهنمای افتتاح حساب وکالتی برای بورس کالا، نحوه خرید ماشین و مراحل خرید خودرو از بورس، زمان عرضه خودرو در بورس کالا و نحوه قیمت گذاری خودرو در بورس را در مقاله قیمت خرید خودرو در بورس مطالعه کنید.