صفر تا صد بستن زنجیر چرخ خودرو

اگر مقاله تجهیزات زمستانی خودرو را مطالعه کرده باشید، حتما می‌دانید که در روزهای برفی سال، یکی از مهم‌ترین چیزهایی که باید در خودروی‌تان وجود داشته باشد، زنجیر چرخ است. در مقاله امروز، ابتدا درباره مزیت‌های زنجیر چرخ نسبت به تایرهای زمستانی صحبت می‌کنیم. سپس به معرفی انواع زنجیر چرخ خودرو می‌پردازیم و زنجیر چرخ فلزی و تفاوت آن با زنجیر چرخ ژله‌ای را می‌گوییم. در پایان مقاله نیز زنجیر چرخ پارچه‌ای را توضیح می‌دهیم و در نهایت نیز به نکات مهم و کلیدی در زمان بستن زنجیر چرخ اشاره می‌کنیم. 

آیا می‌توانید با همان کفشی که ورزش می‌کنید یا می‌دوید، کوهنوردی بروید؟ حاضرید با کفش‌های راحتی‌تان در مسیرهای برفی حرکت کنید؟ جواب سوال‌ها مشخص است؛ هر کفشی را برای کاری ساخته‌اند!

برای خودروها نیز همین موضوع وجود دارد. متناسب با نوع کاربری یا مشخصات فنی خودروها، شرکت‌ها از تایرهای متنوع و گوناگوی برای محصولات‌شان استفاده می‌کنند. اگر هدف‌تان، رسیدن به حداکثر سرعت در خط مستقیم باشد، باید تایرهایی را انتخاب کنید که کمترین مقاومت را در برابر آسفالت داشته باشند. اگر هدف‌تان طی کردن جاده‌های ناهموار و جاده‌های سخت است، باید تایرهایی را انتخاب کنید که هم ضخامت بیشتری دارند و هم آج‌های بلندتری داشته باشند و اصطلاحا بتوانند زمین را چنگ بزنند. اگر هدف‌تان، استفاده از خودروهای اسپرت برای مصارف شهری است، تایر ران‌فلت شاید بهترین گزینه برای شما باشد. اما اگر قرار باشد در مسیرهای برفی و جاده‌های یخ‌زده، رفت‌وآمد داشته باشید، از چه تایری استفاده می‌کنید؟

تا به امروز درباره تایرها، مطالب بسیاری نوشته‌ایم. بعنوان مثال، در مقالات گذشته، درباره اهمیت فشار باد تایر گفته‌ایم، درباره نشانه‌های زمان تعویض تایر کهنه به مطالب جالبی اشاره کرده‌ایم، نکات مهم را درباره خرید تایر کارکرده به شما یادآوری کرده‌ایم و حتی قیمت تایر ایرانی و خارجی را هم در مقالات لوازم یدکی خودرو، عنوان کرده‌ایم. اما در مطلب امروز، درباره تایرها نمی‌خواهیم حرف جدیدی بزنیم بلکه می‌خواهیم درباره چگونگی استفاده بهینه از آنها در روزهای برفی صحبت کنیم.

نام «تایر زمستانی» را حتما شنیده‌اید؛ نوعی از تایرها که صرفا برای رانندگی در مسیرهای برفی و یخ‌زده استفاده می‌شوند. تایرها زمستانی، مقاومت بیشتری در برابر کاهش دما دارند. پس اولین تفاوت‌شان با تایرهای «چهار فصل» از همینجا شروع می‌شود.

مزیت دیگر تایرهای زمستانی، سطح و رویه آنهاست؛ برخی از آنها بدون میخ طراحی می‌شوند اما اکثر آنها، تعداد زیادی میخ روی سطح تایرشان دارند. این میخ‌ها مانع از گیر افتادن تایر در چاله‌های برفی می‌شوند. ضمن اینکه در زمان ترمزگیری یا در زمان عبور از پیچ‌ها یا در زمان سرعت گرفتن، فرمان‌پذیری خودرو را به میزان قابل توجهی بهبود داده و تسلط شما را بیشتر می‌کند.

اما واقعیت‌های نگفته‌ای درباره تایرهای زمستانی وجود دارد؛ مثلا این نوع تایرها بدلیل طراحی متفاوت رویه آنها، سروصدای بیشتری در حین رانندگی ایجاد می‌کنند؛ علی‌الخصوص در زمانی که سطح برف روی جاده‌ها نازک‌تر باشد. این تایرها، قیمت بالاتری نسبت به تایرهای چهارفصل دارند و غیر از جاده‌های برفی، در جای دیگری نمی‌توان از آنها استفاده کرد؛ یا بهتر است بگوییم که می‌توان استفاده کرد اما صرفه اقتصادی ندارد! افزایش مصرف سوخت، استهلاک سریع‌تر آنها (در صورت عدم نگهداری مناسب یا تعویض آنها در زمان مناسب) و ناکارآمدی آنها در برف‌های عمیق، از دیگر مشکلات تایرهای زمستانی هستند.

همین موضوعات باعث شده تا آنهایی که در موقعیت‌های سرد جغرافیایی هستند و زمان بیشتری از سال را با برف و سرما دست و پنجه نرم می‌کنند، یا آنهایی که بدنبال ماجراجویی و آفرود زمستانی هستند، تنها مشتریان اصلی این نوع تایرها باشند. اما پس مابقی راننده‌ها چه می‌کنند؟!

مابقی راننده‌ها برای آنکه دردسر تعویض تایرها را نداشته باشند و هزینه کمتری را هم متحمل شوند، از همان تایرهای چهارفصل استفاده می‌کنند ولی با این تفاوت که در روزهای برفی، زنجیر چرخ را هم روی این تایرهای می‌بندند. به عبارت بهتر، می‌توان زنجیر چرخ را جایگزین راحت‌تر و ارزان‌تر تایرهای زمستانی دانست. البته این به معنای برتری زنجیر چرخ در مقایسه با تایرهای زمستانی نیست چراکه زنجیرچرخ‌ها نیز معایبی دارند؛ مثلا در جاده‌های خشک نمی‌توان از آنها استفاده کرد، حداکثر سرعت خودرو در زمان استفاده از زنجیر چرخ باید کمتر از 50 کیلومتربرساعت باشد

زنجیرچرخ‌ها را می‌توان به دو دسته «کمربندی» و «پارچه‌ای»، تقسیم‌بندی کرد. دقت داشته باشید که منظور از زنجیرچرخ کمربندی، هر نوع زنجیری است که برای بازوبستن آن، از قلاب یا قفل یا گیره استفاده شده باشد. این نوع زنجیرها، اکثرا از نوع فلزی هستند اما به تازگی، جنس‌های پلیمیری (پلاستیک سخت) نیز در بازار لوازم خودرو، به وفور دیده می‌شوند. زنجیرهای فلزی، زنجیرهای کابلی و زنجیرهای ژله‌ای، سه نوع محبوب در مدل‌های کمربندی هستند.

نوع پارچه‌ای نیز نوع مرسومی در میان رانندگان نیست چراکه از آنها معمولا در مسیرهایی استفاده می‌شود که برف نسبتا سبکی روی سطح جاده نشسته باشد.

زنجیر چرخ فلزی یا زنجیر چرخ برفی (tire chain)، متداول‌ترین و قدیمی‌ترین نوع زنجیر چرخ خودروهاست. این نوع زنجیر چرخ، از چندین رشته فلزی با قلاب‌های متصل به هم ساخته شده و دورتادور چرخ خودرو را می‌پوشاند. 

درمیان انواع زنجیر چرخ خودرو، سخت‌ترین نحوه باز و بستن زنجیرها مربوط به زنجیر چرخ‌های فلزی است چراکه بعد از بستن زنجیر چرخ، باید با آچار مخصوص، قلاب‌هایش را یکی‌یکی چفت کنید تا زنجیر، سفت و محکم به تایر بچسبد. پس اگر زنجیر چرخی که در صندوق خودروی‌تان گذاشته‌اید، از نوع فلزی است، حتما یکبار آنرا امتحان کنید تا با سازوکار بستن آن آشنا شوید و برای شرایط اضطراری، آمادگی بیشتری داشته باشید.

زنجیر چرخ فلزی، مستحکم‌ترین نوع زنجیر چرخ است و محال است که دچار شکستگی شود. اما در با این حال، معایبی هم دارد. با صرف‌نظر از سنگینی آن، استفاده از این نوع زنجیرها در حین رانندگی، سروصدای زیادی ایجاد می‌کنند. همچنین در زمان بازوبستن این نوع زنجیرها باید مراقب باشید تا مبادا خط و خراشی روی رینگ‌ها بیفتد.

نکته مهم‌تر این است که این نوع زنجیرها فقط در مسیرهای برفی کاربرد دارند؛ پس اگر ناگهان شرایط جوی تغییر کرد یا برف روی جاده‌ها آب شد، باید خودرو رو متوقف کنید و زنجیر چرخ را باز کنید چراکه حرکت با زنجیرهای فلزی، هم سطح آسفالت را خراش می‌دهد و هم برای سلامت لاستیک‌ها خطرناک هستند.

زنجیر چرخ سیمی یا زنجیر چرخ کابلی (cable tire chain) یا اصطلاحا کابل تایر، نوع دیگری از زنجیرچرخ‌های کمربندی است و همانند زنجیرهای فلزی، از جنس فولاد ساخته می‌شود ولی با این تفاوت که دیگر خبری از قلاب‌های درهم تنیده نیست بلکه از یک رشته سیم فلزی (شبیه سیم بکسل) ساخته می‌شود. معمولا نیز دور این رشته‌سیم‌ها را با پوکه‌های فولادی می‌پوشانند تا در زمان حرکت چرخ، آسیب کمتری به رشته‌سیم‌ها وارد شود.

بستن زنجیر چرخ کابلی، درست مانند بستن زنجیر چرخ فلزی است ولی به این دلیل که قلاب‌های اتصال آن، در ابتدا و انتهایش قرار گرفته‌اند، باز و بستن این زنجیر چرخ، راحت‌تر و سریع‌تر از نوع فلزی انجام می‌شود. توجه داشته باشید که زنجیرهای کابلی، روی تایر را می‌پوشانند؛ بنابراین مهم نیست که چرخ‌های خودرو، دارای رینگ اسپرت هستند یا اینکه رینگ فولادی (قالپاق) دارند.

زنجیر چرخ پلاستیکی (plastic tire chain) یا زنجیر چرخ پلیمری، که البته در بازار لوازم یدکی با نام زنجیر چرخ ژله‌ای معروفند، هم یاد می‌شود، نوع ساده‌تر زنجیرهای کمربندی است که بدلیل وزن سبک‌تر و راحتی استفاده، در سال‌های اخیر با محبوبیت فراوانی مواجه شده‌اند.

برخلاف زنجیرهای کابلی و فلزی، زنجیر چرخ ژله‌ای بصورت یکپارچه نیستند بلکه از چندین تسمه کمربندی تشکیل شده‌اند که همانند تصویر فوق، یکی‌یکی باید این تسمه‌ها را روی تایر ببندید و همینجا، مهم‌ترین نقطه ضعف زنجیرهای ژله‌ای مشخص می‌شود: در چرخ‌هایی که رینگ فولادی (قالپاق) دارند، نمی‌توان از زنجیرهای ژله‌ای استفاده کرد.

اما نوع دیگری از زنجیر چرخ‌های ژله‌ای وجود دارد که در مواقع اضطراری و زمانی که دقیقه‌ها برای‌تان اهمیت دارد، استفاده می‌شوند. این نوع زنجیرها را معمولا با نام «زنجیر تسمه‌ای» می‌شناسند و قیمت ارزان‌تری نسبت به سایر زنجیرهای ژله‌ای دارند.

زنجیر چرخ تسمه‌ای را نمی‌توان در طولانی مدت استفاده کرد چراکه دوام زیادی ندارد. همچنین بعد از یکبار استفاده، معمولا دچار شکستگی یا ترک می‌شوند و برای بار دوم، نمی‌توان از آنها مجددا استفاده کرد. با توجه به این ویژگی‌ها می‌توان گفت که زنجیر چرخ تسمه‌ای، معمولا یکبار مصرف هستند اما با این حال، برای جابجایی خودرو در یک فاصله کوتاه و در یک زمان کم، کارایی زیادی دارند.

زنجیر چرخ پارچه‌ای یا زنجیر چرخ الیافی (textile chain) که آنرا اصطلاحا با نام‌های دیگری مانند جوراب تایر (tire sock) یا جوراب چرخ (wheel sock) هم می‌شناسند، با اینکه اسم «زنجیر» را یدک می‌کشند اما واقعیت این است که هیچ زنجیری در آنها وجود ندارد! زنجیر چرخ پارچه‌ای، هم برای چرخ‌هایی که رینگ‌های اسپرت دارند و هم برای چرخ‌هایی که رینگ فولادی (قالپاق) دارند، قابل استفاده است.

بستن زنجیر چرخ پارچه‌ای، به سادگی پوشیدن جوراب است! کافی است یک طرف آن را روی چرخ قرار دهید، سپس چرخ را اندکی حرکت دهید تا طرف دیگر هم روی چرخ را بپوشاند. با اینکه احتمال پارگی یا ساییدگی در زنجیر چرخ پارچه‌ای، بیشتر از زنجیرچرخ‌های کمربندی است اما وقتی می‌گوییم پارچه، تصور نکنید که یک پارچه معمولی است. الیاف این نوع پارچه را معمولا از پلی‌الفین می‌سازند؛ پس خواص فیزیکی آن دقیقا مشابه مواد پلاستیکی بوده اما انعطاف‌پذیری بالایی دارند طوری که محال است بتوانید با قدرت دستان‌تان، آنرا پاره کنید.

زنجیر چرخ پارچه‌ای، برخلاف زنجیرهای کمربندی، هیچ سروصدای اضافی در حین رانندگی، تولید نمی‌کنند. ضمن اینکه نگهداری آن در صندوق عقب، بسیار راحت است و به فضای بسیار کمی نیاز دارند.

1- در فصل‌های پاییز و زمستان، مهم نیست که هوا آفتابی باشد یا ابری؛ حتما زنجیرچرخ را به همراه داشته باشید. گاهی اوقات، تغییر شرایط جوی، به خصوص در مسیرهای برون شهری یا مسیرهای کوهستانی، آنقدر سریع و ناگهانی رخ می‌دهد که بسیاری از رانندگان غافلگیر می‌شوند. پس ریسک نکنید!

2- اگر از زنجیرچرخ فلزی استفاده می‌کنید، حتما یک جفت دستکش هم در کنار جعبه زنجیر چرخ در صندوق عقب، قرار دهید. فراموش نکنید که در روزهای برفی، تماس طولانی مدت دست با برف یا هوای سرد، منجر به حساس‌شدن پوست دست‌ها می‌شود. در چنین شرایطی، اگر مراقب نباشید و قسمتی از زنجیر چرخ، به شدت به دست‌تان برخورد کند، ممکن است منجر به کبودی دست‌ یا ایجاد خراش و حتی خونریزی شود که معمولا درد زیادی هم دارد. گاهی اوقات این آسیب‌ها، آنقدر شدید هستند که دیگر نمی‌توانید فرمان خودرو را بدرستی بگیرید. پس ریسک نکنید!

3- اگر در جاده‌ای قرار گرفتید که نیاز به بستن زنجیر چرخ بود، در هرجایی، خودروی‌تان را متوقف نکنید چراکه در جاده‌های برفی و لغزنده، ممکن است خودروهای عبوری، کنترل‌شان را از دست بدهند و با خودروی شما تصادف کنند. پس تمام تلاش‌تان را بکنید تا امن‌ترین نقطه جاده را برای توقف خودرو و بستن زنجیر، انتخاب کنید. 

4- زنجیر چرخ باید روی چرخ‌هایی بسته شود که محور محرک هستند. 

5- برای بستن زنجیر چرخ‌ فلزی، باید در ابتدا زنجیر را روی جاده پهن کنید، سپس خودرو را باید جابجا کنید تا چرخ، دقیقا در وسط زنجیر پهن شده قرار بگیرد. و در پایان نیز باید دو طرف زنجیر را به یکدیگر متصل کنید. اما برخی راننده‌ها برای آنکه سریع‌تر این کار را انجام دهند، زیر خودرو را جک می‌زنند تا چرخ بالا بیاید و سپس شروع به بستن زنجیر کنند. این کار، خطرناک‌ترین روش ممکن برای بستن زنجیر چرخ است چراکه هر لحظه امکان تکان خوردن خودرو یا لیز خوردن جک از زیر خودرو، وجود دارد. پس ریسک نکنید!

6- بعضی از زنجیرچرخ‌های فلزی، دارای آج یخ‌شکن هستند. پس در زمان بستن این نوع زنجیرها، حتما دقت کنید که این آج‌ها، به سمت بیرون تایر باشند طوری که سطح برفی آسفالت را چنگ بزنند. در صورت بستن اشتباه این زنجیرها، احتمال ترکیدگی لاستیک وجود دارد.

نحوه ثبت نام لاستیک‌ دولتی و شرایط خرید تایر دولتی با نرخ مصوب، قیمت شرکتی انواع لاستیک بارز و همچنین قیمت روز انواع تایرهای ایرانی و تایرهای خارجی پرفروش بازار کشورمان را در مجموعه مقالات منتخب زیر بخوانید:

• لاستیک بارز دولتی
• شرایط فروش لاستیک دولتی
• قیمت لاستیک ایرانی